چکیده:
بررسی تلاشهای سیاسی دولتمردان ایـران، در اثبـات حاکمیـت ایـران بـر بحـرین از نمونـه هـای بـارز اثبـات وجـود شخصیت هایی است که از جان و مال خود، در راه اعتلای این سرزمین گذشتند. تیمورتاش از رجال سیاسی ایران عصر پهلوی اول و وزیر دربار وقت و شـخص شـماره دو دولـت پهلـوی اول بـود. وی در ایـن مـدت، از سـال ١٣٠٦ تـا ١٣١٢ش /١٩٢٧ تا ١٩٣٤م ، به عنوان نماینده ویژه رضاشاه در نقش دیپلماتی کارکشته ماموریت یافت به هر طریق ممکن ، حاکمیت ایران را بر جزایر و بنادر خلیج فارس به اثبات برساند. تیمورتاش در این راه، منازعه سیاسی با انگلسـتان را در پیش گرفت . به مذاکرات او با کلایو (Kliue)، نماینده انگلستان، در منابع کمتر توجه شده است ؛ اما این امکـان وجـود دارد که براساس برخی اسناد و منابع موجود، گوشه هایی از این جریان را بازبینی کرد. طـرح مسـئله بحـرین ، در مقطـع حضور تیمورتاش در دربار رضاشاه، به نتیجه ای نرسید؛ اما اقدامات او در زمینه معامله بر سر بحرین با انگلـیس ، نقـش تعیین کنندهای در سیاست منطقه ای و بین المللی دوره پهلوی دوم داشت . در این تحقیق با رویکردی توصیفی و تحلیلـی و با بهرهگیری از اسناد تاریخی، به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که اقدامات تیمورتاش در مناقشـه ایـران و انگلـیس ، دایر بر ادعای مالکیت ایران بر بحرین ، متکی بر چه مستنداتی بود و چرا این ادعا به ناکامی کشید؟ فرض بر ایـن اسـت که تیمورتاش، به عنوان دیپلماتی فعال و به واسطه پیوند نزدیک با شخص رضاشـاه، زبـان گویـای حکومـت پهلـوی در موضوع بحرین بود؛ هرچند این گستردگی اختیارات نهایتا از عوامل حذف او شد.
The study of political efforts by Iranian authorities to prove Iranian sovereignty over Bahrain is prominent evidence that reveals those who devoted their properties and lives to develop this land. Teimurtash was a political figure، minister of the court، during Pahlavi era. From 1927 to 1934، as the special representative of Reza Shah، Teimur being a veteran diplomat got involved in a mission to prove the authority over islands and ports in Persian Gulf. In order to achieve this goal، he started a conflict with Britain. His proposing the problem Iran had with Bahrain didn`t lead to any conclusion، but what he did to trade with Britain over Bahrain had a distinctive role in the international and regional policy during the second Pahlavi era. The present article utilizing a descriptive-analytical approach and taking advantage of historic documents is to answer the question: “what documentation were Teimurtash actions in the conflict between Iran and Britain over Bahrain based on?”
خلاصه ماشینی:
واژههای کلیدی ایران، انگلستان، خلیج فارس، بحرین ، تیمورتاش مقدمه در دوران حکومت رضاشاه موضوع جزیره بحرین، یکی از مهمترین مسائل بحث در روابط ایران و انگلستان بود که کشمکشهای طولانی میان این دو کشور را به همراه آورد.
تیمورتاش با استفاده از این فرصت، ابتکار عمل را در دست گرفت و در9اردیبهشت 1307/۱۹۲۸، به سفیر انگلستان اطمینان داد که ایران ازاینپس، بهدنبال اعاده حاکمیت خود بر خلیجفارس خواهد بود و برای تغییر وضع موجود، تلاشهای لازم را بهعمل خواهد آورد.
سر رابرت کلایو، وزیر مختار انگلستان در ایران، که ازاینپس بهعنوان نماینده انگلستان ماموریت مذاکرات با تیمورتاش را برعهده داشت در همان ابتدای کار، در گزارشی به مستر آستین چمبرلین، وزیر خارجه انگلستان، آورد که عمده حرف تیمورتاش تعلق بیچونوچرای جزایر خلیجفارس به ایران است و پافشاری بر این موضوع که انگلیسیها جزایر را بهصورت غیرقانونی اشغال کردهاند (Burdett & Seay, 2000: 620 , 619).
در سال 1922 م/1301ش، انگلستان از ایران خواست از ادعای خود، دربارة بحرین دست بردارد؛ ولی وزیر امور خارجه وقت نپذیرفت و درعوض، اعلام کرد که دولت ایران حاضر است مسئله حاکمیت خود، بر بحرین را به حکمیت یک هیئت بررسی گذارد و رأی این هیئت را بپذیرد.
تیمورتاش در ژوئیه193۳/۱۳۱۲ش، بار دیگر اعلام کرد که در مقابل شناساسی حق حاکمیت ایران بر جزایر تنب و ابوموسی حاضر است از حق خود بر بحرین بگذرد؛ اما همزمان با رد مسئله ازسوی کلایو، بحران نفتی ایران و انگلستان مطرح شد (Kelly, 1957: 69 & 70).