چکیده:
پزشکان مسلمان در مسیر شناخت و درمان بیماریهای چشم همت فراوان گماشتند. آنان در گام اول به مطالعه ، بررسی و ترجمه کتب و مقالات چشم پزشکی متعلق به تمدن های دیگر نظیر یونانی، سریانی، هندی، ایرانی و غیره پرداختند؛ ولی تلاش ایشان به مطالعه و ترجمه کشفیات گذشتگانی چون جالینوس ، بقراط و دیگر پزشکان تمدن های روزگار خود محدود نشد. آن ها در گام بعدی با نگارش مقالات و کتب فراوان ، به علم چشم پزشکی خدمات شایان توجهی کردند. در نخستین سده های پس از ظهور اسلام ، چشم پزشکان تمدن نوپای اسلامی- در دو بعد نظری و عملی- تحولاتی را رقم زدند که تا قرن ها در مرکز توجه چشم پزشکان عالم قرار گرفت . در این دوره به لحاظ نظری، نظریه های نوینی درزمینه فیزیولوژی و آناتومی چشم و همچنین اصلاح عیوب بینایی با استفاده از علم فیزیک نور بیان شد؛ در بعد عملی نیز ابتکارات درخور توجهی درزمینه درمان های دارویی و اعمال جراحی پا به عرصه علم چشم پزشکی گذارد.
خلاصه ماشینی:
ابن ندیم منابع علم پزشکی را که از زبان های یونانی، سریانی، هندی و پهلوی به عربی ترجمه شده و در اختیار پزشکان مسلمان بوده ، ذکر کرده است (همان : ٥١١- ٥٢٤).
١. ترجمۀ متون چشم پزشکی بعضی از کتاب هایی که درزمینۀ چشم پزشکی از یونانی به عربی ترجمه شد و مورد استفادة اطبای مسلمان قرار گرفت ، عبارت اند از:العین نوشةت بقراط ، کتاب انتیلوس ، فی تشریح العین نوشتۀ روفوس افسوسی که حدود پنجاه سال پیش از جالینوس در مصر و روم زندگی مکیرد و رازی در آثار خود از او یاد کرده است ، فی دلائل علل العین (سزگین ، ١٣٨٠: ٣/ ١٤٩) نوشتۀ جالینوس و فی الامراض الحاد فی العین (همان :١٥٠).
هیرشبرگ نقش پاولوس را در تاریخ چشم پزشکی مسلمانان به خوبی تشریح کرده وگفته که وی بر نحوة انجام عمل آب مروارید دربین اعراب أثیت ر بسیار داشته ؛ ولی عمار موصلی در این زمینه ابتکار عمل داشته است (کولستون ، ١٣٨٧: ١/ ٤١٤- ٤٣٨؛ سزگین ،١٣٨٠: ٣/ ٢٣٨-٢٣٩).
ابن ابیاصیبعه از قول حنین می نویسد طی سی سال ، نه مقاله درزمین ة چشم پزشکی نوشته و چون حیب ش از او تقاضای گردآوری آن ها را کرده ، مقاةل دیگری نیز بدان افزوده و در مقال ة اخیر، تفسیری از داروهای مرکبی که پیشینیان آن ها را تهیه و کاربردشان را در کتاب های خود برای درمان بیماریهای چشم پایه گذاری کرده بودند، آورده است (ابن ابیاصیبعه ، بیتا:٢٧١).