چکیده:
بررسی و تحلیل دلایل ظن بـه امامـت سـید محمـد از جملـه مسـائلی است که با وجود اهمیت آن ، تـاکنون مغفـول مانـده اسـت . روایـات دال بر تعلق امامت به فرزند بزرگ تر، وجود نص مبنی بر امامت سید محمد، عدم شناخت مفهوم بداء، عدم تصریح علنـی بـر امامـت امـام حسن عسکری (ع )، توجه و محبت خـاص امـام هـادی (ع ) بـه سـید محمد، سابقه ی ظن بـه امامـت اسـماعیل و خفقـان دوره ی عباسـی و ایجاد محدودیت در معرفی امام عسـکری (ع )، از جملـه دلایـل ظـن به امامت سید محمد هستند که در این پژوهش مـورد نقـد و بررسـی قرار گرفته اند. همچنین روایات با مضمون معرفی اسامی دوازده امـام که از ائمه ی بعد از امام باقر (ع ) نقل شده اند و مورد اسـتناد مخـالفین امامت سید محمد هستند، با رسم نموداری راویان در جهت شناسایی عوامل احتمالی جعل مورد واکاوی قـرار گرفتـه انـد و ایـن نتیجـه بـه دست آمده که هیچ یک از عوامل مطرح شده دلالتی بر امامـت سـید محمد ندارد و خطایی از جانب امام هادی (ع ) در تعیـین امـام بعـدی صورت نگرفتـه اسـت . همچنـین روایـاتی را کـه نـام دوازده امـام در آن ها ذکر شده است ، نمیتوان جعلـی و سـاخته ی راویـان دانسـت و دلیل طرح امامت سید محمد را باید در گمانه زنی مردم ، توجه خاص امام هادی (ع ) بـه سـید محمـد و محـدودیت و محـذوریت امـام در معرفی امام حسن عسکری در دوران خفقان بنـیعبـاس جسـت وجـو کرد.
خلاصه ماشینی:
هنگامی که علی بن مهزیار از امام هـادی (ع ) از امـام بعـد از ایشان سؤال می کند، حضرت امامت را متعلـق بـه فرزنـد بـزرگ تـر مـی داننـد (طبرسـی ، (486 :1398 روایات دیگری نیز برای تشخیص امـام بیـان شـده انـد کـه در آن هـا اثـری از معیـار «فرزنـد بزرگ تر» نیست و بیشتر بر «فضیلت » جانشین امام تکیه شده است ؛ بـرای نمونـه امـام موسـی کاظم (ع ) جانشین خود را این گونه معرفی می کنند: «امام به چیـزی کـه از پـدر دربـاره ی او سابقه دارد، مانند نص بر او و سپردن علم امامت به او، شناخته می شود»، «هرچه از او پرسـند جواب گوید و اگر در برابر او خاموش نشینند او خود آغاز سخن کند»، «می تواند از آینـده خبر دهد» و «با مردم جهان به هر زبانی می تواند سخن کنـد» (کلینـی و کمـره ای ، ١٣٧٥: ٢/ ٣٨٥؛ الکلینی ، ١٤٠٧: ١/ ٢٨٥ ح ٧).
با بررسی حلقه های مشترک در نقل روایت در نمودار، می بینـیم کـه علـی بـن محمـد عـلان الکلینی (نجاشی ، ١٤٠٧: ٢٦١؛ الحلی ، ١٤١١: ١٠٠) سـعدبن عبـدالله القمـی ، داودبـن القاسـم الجعفری (ابی هاشم ) (الطوسی ، ١٣٨١: ٣٨٦-٣٧٥؛ الطوسـی ، ١٤٢٠: ١٨٢؛ النجاشـی ، ١٤٠٧: ١٥٦) و علی بن جعفر العریضی (الطوسی ، ١٤٢٠: ٢٦٥؛ الحلـی ، ١٤١١: ٩٢؛ الطوسـی ، ١٣٨١: ٣٥٩؛ الکشی ، ١٤٠٩: ٤٣٠) ثقه شناخته شده انـد و اسـحاق بـن محمـد، رمـی بـه غلـو شـده و ٦ قضاوت در مورد راویان بر اساس نظرات آیت الله شبیری زنجانی است که در نرم افزار درایه النور بیان شده است .