چکیده:
بحران جهـانی ١٩٢٩ م (١٣٠٨ ه .ش ) اقتصـاد بسـیاری از کشـورها را تحت تاثیر قرار داد؛ اما تاثیر آن بر اقتصاد کشـورهای جهـان سـوم و حاشـیه ای کـه بیشـتر بـه تولیـد مـواد خـام صـادراتی مـیپرداختنـد، به مراتب بیشتر از کشورهای صنعتی و پیشرفته بـود. در مقطـع زمـانی مورد بحث ، به دلیل ضعف در ساختار اقتصادی، سنتی بودن اقتصاد و نداشــتن صــنایع پیشــرفته در داخــل ، ایــران بــه صــورت یکــی از تولیدکنندگان مواد خام صادراتی کشورهای اروپایی عمل میکـرد. یکی از مهـم تـرین کالاهـای خـام صـادراتی ایـران تریـاک بـود کـه درآمد حاصل از صادرات آن برای اقتصاد ایران بسیار اهمیت داشت و هرگونه مشکل و وقفه ای در امر صادرات آن دولـت را بـا مشـکل مواجه میکرد و به چاره اندیشی وامیداشت . در ایـن پـژوهش ، بـا اسـتفاده از روش تحلیلـی و بـا تکیـه بـر اسـناد منتشرنشده ، روزنامه هـا و نشـریات دوره ی پهلـوی اول ، تـاثیر بحـران جهانی سال ١٩٢٩ بر تجارت تریاک در ایـران و اقـدامات دولـت در واکنش به این بحران عظیم جهانی را بررسی میکنـیم . دسـتاوردهای پژوهش نشان دهنده ی تاثیرپذیری اقتصاد وابسته و حاشیه ای ایـران از تحولات اقتصادی بازارهای خارجی است ؛ بنابراین میتوانیم بگوییم که ایران باوجود داشتن اقتصاد حاشـیه ای، متحمـل خسـارت زیـادی شد؛ زیرا تریاک یکـی از مهـم تـرین کالاهـای صـادراتی کشـور در مقطـع زمـانی مـوردنظر بـود و بحـران مـیتوانسـت کـاهش قیمـت ، کـاهش صـادرات در بازارهـای جهـانی و درنتیجـه کسـری درآمــد حاصل از صادرات تریاک را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
دسـتاوردهای پژوهش نشان دهنده ی تأثیرپذیری اقتصاد وابسته و حاشیه ای ایـران از تحولات اقتصادی بازارهای خارجی است ؛ بنابراین میتوانیم بگوییم که ایران باوجود داشتن اقتصاد حاشـیه ای، متحمـل خسـارت زیـادی شد؛ زیرا تریاک یکـی از مهـم تـرین کالاهـای صـادراتی کشـور در مقطـع زمـانی مـوردنظر بـود و بحـران مـیتوانسـت کـاهش قیمـت ، کـاهش صـادرات در بازارهـای جهـانی و درنتیجـه کسـری درآمــد حاصل از صادرات تریاک را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد.
می شد؛ بنابراین تولید کـالای خـام صادراتی ، ازجمله تریاک که مورد نیاز صنایع خـارجی بـود، بیشـتر معلـول ادغـام ایـران در نظام جهانی بود که این امر باعث مـی شـد هرگونـه تغییـر در اقتصـاد جهـانی ، بـر تجـارت و صادرات تریاک تأثیر بگذارد.
به نظر می رسد که در این سال ، بحـران جهـانی دوره ی رکـود را گذرانده بود و براثر برنامه های کشورهای اروپایی ، وضعیت اقتصادی رو بـه بهبـودی نهـاده بود؛ بنابراین خرید مواد خام کشاورزی که مورد نیـاز صـنایع کشـورهای پیشـرفته بـود، بـار دیگر رونق گرفت و ایران هم درصدد برآمد با کـاهش مالیـات بـر صـادرات ، تجـار را بـار دیگر به صادرات تریاک تشویق کند.
انجام این اقدامات دولت برای حفظ درآمد تریاک ، نشان دهنده ی اهمیـت تریـاک در اقتصاد دوره ی پهلوی اول است ؛ اما بحران جهانی باعـث شـد بـین سـال هـای ١٩٢٩- ١٩٣٢ (١٣٠٨- ١٣١١)، صادرات تریاک ایران دچار وقفه شود و دولت از ایـن منبـع درآمـد مهـم محروم گردد.