چکیده:
یکی از مهم ترین دغدغه های حقوقدانان عمومی، کمک به توسعه ی سازوکارهایی است که بتوانند انتظارات گسترده ی عمومی در زمینه ی تحقق عدالت در سازوکار تصمیم گیری و عمل اداری را برآورده کنند. این مهم اساسا از طریق ایجاد فرایندهای کامل مشارکت جویی (مشورت و انصاف رویه ای) و پاسخگویی و مسئولیت پذیری (سازوکارهای جبرانی دادخواهی و حل اختلاف ) حاصل میشود. تنها در این صورت تصویر روشنی از فعالیت ، بیعملی و تصمیم گیریها در ادارات ظهور میکند و در نهایت حصول تغییراتی همخوان و سازگار با اصول اساسی عدالت اداری، ممکن میشود. این تحقیق به شیوه ای تحلیلی- توصیفی به دنبال درکی تجربی از عدالت اداری است که با کلیه ی سازوکارهای شناخته شده برای تحقق عدالت سازگار باشد. با توجه به حجم عظیم فعالیت ها و مداخلات دولت در همه ی عرصه های عمومی به ویژه در کشورهایی چون ایران ، استقرار «نظام عدالت اداری» مرکب از سازوکارهای مختلف مشارکتی و جبرانی ضرورتی اجتناب ناپذیر است .
خلاصه ماشینی:
سؤال این است که آیا میتوان بدون غوطه ور شدن در مباحث نظری به درکی از عدالت اداری دست یافت که با همه ی سازوکارهایی که در عمل میتواند به تحقق عدالت اداری کمک کند، سازگار باشد؟ به گمان ما با وجود مشکلات و سؤالات بسیار، تصور عناصر اساسی یک نظام اداری عادلانه امکان پذیر است ؛ یک نظام اداری زمانی عادلانه خواهد بود که بتواند روابط بین اداره و اداره شوندگان را به شیوه ای مسئولانه تنظیم کند؛ سیستمی انعطاف پذیر که قوت ها و ضعف های خود را در تدارک و ارائه ی خدمات عمومی، به منزله ی هدف نهایی نظام اداری، به خوبی بشناسد و قادر به حفظ قوت ها و اصلاح ضعف ها باشد.
مفهوم عدالت اداری را میتوان با هدف توصیف یا تجویز یک وضعیت به کار گرفت : از نظر توصیفی، از مفهوم عدالت اداری برای شناسایی قلمرو عدالت اداری و گستره ی نقش و سهم دولت و اشخاص و شهروندان خصوصی در تصمیم گیریهای اداری استفاده میشود؛ درحالیکه از نظر هنجاری موضوع این است که تصمیم اداری (در متن ارزش های حقوقی و چارچوب اداری و سیاسی) چگونه باید اتخاذ شود (٥٤ :٢٠١١ ,Buck et al).
البته گستره ی این حمایت ، به جدیت یا شدت نقض رویه ی شکلی توسط اداره ، اهمیت حقوق و منافع مشروع و قانونی درگیر موضوع یا از آن سو، هزینه ی اداره در اعمال تشریفات و روندهای مورد نظر و سایر محدودیت ها و ملاحظات «عمومی» بستگی دارد که در نظام های حقوقی-اداری مختلف ، متفاوت است .