چکیده:
بررسی تطبیقی اهداف و عملکردهای طرح پروانه گذر مرزی (مطالعه موردی: ایران و ترکمنستان «استان خراسان»)
حافظ نیا محمدرضا*,احمدی پور زهرا,احمدی سیدعباس
* دانشگاه تربیت مدرس
طرح پروانه گذر مرزی در واپسین سالهای عمر شوروی سابق میان این کشور و جمهوری اسلامی ایران در قالب انعقاد یک یادداشت تفاهم در تاریخ 26/11/86 مطابق با 15 فوریه 1990 م، آغاز شد و به موجب آن تسهیلاتی در عبور و مرور ساکنان مرزی دو کشور در نظر گرفته شد. بر این اساس ساکنان مرزی دو کشور، با دریافت پروانه گذر مرزی می توانند هر سال چهار بار تا شعاع 45 کیلومتری به آن سوی مرز مسافرت کنند. هدف از این یادداشت تفاهم که اجرای آن پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 م نیز با کشورهای ترکمنستان و آذربایجان ادامه داشته است، تمایل به توسعه روز افزون همکاری های بین دو کشور با توجه به روابط حسن همجواری و مساعدت در برقراری تماسها بین اتباع دو کشور که در مناطق مرزی اقامت دارند، ذکر شده است. اجرای این طرح منجر به جابجایی انسانها، کالاها، اطلاعات و ... در دو سوی مرز شده و حتی راه اندازی بازارچه های مرزی را در باجگیران و سرخس به دنبال داشته است. در این تحقیق به بررسی تطبیقی اهداف و عملکردهای طرح پروانه گذر مرزی بین ایران و ترکمنستان در محدوده استان خراسان پرداخته شده است. سوال اصلی این تحقیق این است که اهداف طرح گذر مرزی تا چه حد تحقق یافته است؟
جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق علاوه بر استفاده از روشهای کتابخانه ای (اسناد، کتب، مقالات، متون)، مراجعه به پایگاه های اطلاعاتی مرتبط با تحقیق در شبکه جهانی اطلاع رسانی، مصاحبه با کارشناسان و مسوولین مرزی، پرسشنامه ای نیز توسط تردد کنندگان مرزی تکمیل شده است. در پایان مشخص شد که عملکردهای طرح در راستای برقراری ارتباط میان اتباع حاشیه مرز و تسهیل در رفت و آمد آنان، گسترش تماس ها و تعاملات بین اتباع دو کشور تا حد زیادی محقق شده است. از طرفی نتایج اجرای طرح گویای شکل گیری روابط حسن همجواری و گسترش همکاری های دو جانبه است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 7 استفاده از تسهیلات بازارچه مرزی فراوانی مطلق درصد فراوانی مطلق درصد فراوانی تجمعی بلی 37 37 37 خیر 45 45 82 بیجواب 18 18 100 جمع 100 100-تجزیه و تحلیل فرضیه اول:به نظر میرسد اجرای طرح پروانه گذر مرزی بین ایران و ترکمنستان، موجبات تسهیل عبور و مرور مرزنشینان دو کشور را فراهم کرده است.
جدول 8 تسهیل عبور و مرور شهروندان مرزنشین دو کشور اهداف عملکردها هدف کلی اهداف فرعی شرح نتیجه تسهیل در عبور و مرور مرزنشینان راحت تر شدن رفت و آمد رضایت مسافران از طرح همکاری مأموران مرزی 77%موافق و بسیار موافق 76%مثبت 70%خوب و بسیار خوب وضعیت تشریفات مرزی کاهش تشریفات رایج عدم نیاز به گرفتن گذرنامه عدم نیاز به گرفتن روادید صدور پروانه گذر در منطقه مرزی زمان صرف شده کمتر هزینه پرداختی پایینتر همچنین در راستای آزمون این فرضیه از سؤالات پرسشنامه استفاده شده است.
جدول 10 بهبود روابط حسن همجواری و توسعه همکاریهای دو جانبه اهداف هدف کلی اهداف فرعی شرح نتیجه بهبود در روابط حسن همجواری و توسعه همکاری دو جانبه رابطه حسن همجواری لغو روادید ملاقات مسؤولین عالی رتبه(60 مورد)و محلی تردد زیاد اتباع مرزنشین در کشور همسایه وجود حداقل مشکلات مرزی گسترش همکاریها احداث بازارچههای مرزی برگزاری کمیسیونهای مشترک(8 جلسه) همکاری درراهآهن سراسری و سد دوستی فرضیه سوم:به نظر میرسد اجرای طرح پروانه گذرمرزی منجر به توسعه تماسها و تعاملات بین اتباع مرزی دو کشور شده است."