چکیده:
منظور از هستومندهای نظری آن دسته از هستومندهای مشاهده ناپذیری اسـت کـه بـرای تبیین پدیده های مشاهدتی توضیح ناپذیر در یک نظریه ، مفروض گرفته می شـوند. یکـی از مهم ترین نکاتی که در بررسی این گونه هستومندها همواره بحث برانگیز بوده و ایـن مقالـه نیز بر آن تاکید می ورزد شان هستی شناختی آنهاست : آیا می توانیم به همه این هستومندها باور داشته باشـیم و بـی چـون و چـرا واقعیـت وجـودی آنهـا را بپـذیریم ؟ آیـا بایـد همـه هستومندهای نظری را به مثابه افسانه های برساخته ذهن دانشمندان کنار گذاشت و کوشید علمی جدید و بدون هیچ هستومند نظری پایه ریزی کرد؟ با توجه به نقش بسیار مهمی که برای این گونه از هستومندها در تبیین علمی رویدادها قائلیم ، مشاهده ناپذیر بودن آنها باعث به وجود آمدن حساسیت بسیار بالا و شکل گیری دیدگاه های متنوع و گاه متضاد دربارٔه این هستومندها شده است . دو دیدگاه رویارو را واقع گرایی و پاد-واقع گرایی ، با طیـف بنـدی های گوناگون در میزان پای بندی به عناصر سازای هر دیدگاه ، تشکیل می دهند. اگر هیچ یک از دو دیدگاه واقع گرایی و پاد-واقع گرایی در رادیکـال تـرین تجلـی خـود بـه گونـه ای کامـل پاسخ گوی پرسـش از شـان هستی شـناختی هسـتومندهای نظـری نباشـد، آنگـاه بایـد در جست وجوی معیارهایی باشیم تا بتوانیم با کمک آنها هستومندهای واقعی را از افسانه هایی که تنها ساخته و پرداخته ذهن هستند، جدا کنیم . هدف این مقاله بررسی مفهوم و جایگـاه هستومندهای نظری در علم ، و تلاش برای دست یابی به معیاری درخور برای داوری دربارٔه واقعیت عینی آنها در چارچوب واقع گرایی تجربی یان هکینگ است . این مقالـه مـی کوشـد باورهـای بنیـادین دیـدگاه های مهـم دربـارٔه هسـتومندهای نظـری را بررسـی کـرده ، بـا روشن سازی جایگاه آنها در علم بر موضع هکینگ تاکید کند.
خلاصه ماشینی:
"یکـی از مهم ترین نکاتی که در بررسی این گونه هستومندها همواره بحث برانگیز بوده و ایـن مقالـه نیز بر آن تأکید می ورزد شأن هستی شناختی آنهاست : آیا می توانیم به همۀ این هستومندها باور داشته باشـیم و بـی چـون و چـرا واقعیـت وجـودی آنهـا را بپـذیریم ؟ آیـا بایـد همـۀ هستومندهای نظری را به مثابۀ افسانه های برساختۀ ذهن دانشمندان کنار گذاشت و کوشید علمی جدید و بدون هیچ هستومند نظری پایه ریزی کرد؟ با توجه به نقش بسیار مهمی که برای این گونه از هستومندها در تبیین علمی رویدادها قائلیم ، مشاهده ناپذیر بودن آنها باعث به وجود آمدن حساسیت بسیار بالا و شکل گیری دیدگاه های متنوع و گاه متضاد دربارٔە این هستومندها شده است .
شاید این یک هدف آرمانی باشد که به ملاکی کاملا دقیق و روشن دست یابیم که بتوانیم با بهره گیری از آن مرز بین واقعیت و افسانه دربارٔە هستومندهای مشاهده ناپذیر را دقیقـا تشـخیص دهیم ؛ اما همچنان که در حوزٔە نظریه ها امیدواریم که به یک نظریۀ نهایی دربـارٔە بنیـادین تـرین ساختار ماده دست یابیم ، می توان این امید را داشت که روزی بتوان با تمسـک بـه یـک یـا چنـد سنجۀ دقیق و مقبول همگان هر گونه هستومند نظری مطرح شده در علم را بررسی و به واقعیـت یا افسانه ای بودن آن حکم کرد."