چکیده:
مجموعه غار و پناهگاههای قلعهبزی در جنوبغربی اصفهان، در حوضه رودخانه زایندهرود واقعشده و دارای بقایای مهمی از استقرارهای اواخر دوره پارینهسنگی میانی است که از سال 1382 هـ.ش. تاکنون مورد بررسی و پژوهش بوده است. در سال 1384 هیأتی به سرپرستی فریدون بیگلری کاوشهایی در این مکانها انجام داد که شامل گمانهزنی در غار قلعهبزی 2 و پناهگاه قلعهبزی 3 و همچنین انجام بررسی محدودی در منطقه بود. طی این کاوشها مجموعههایی از بقایای جانوری، دستتراشهای سنگی، بقایای گیاهی، رسوب و نمونههای سالیابی برداشت شد. مجموعه دستتراشهای سنگی قلعهبزی دارای ویژگیهای فناوری و گونهشناسی صنعت موستری است که شباهت زیادی به موستری زاگرس دارد. ابزارها درصد بالایی از مجموعه دستتراشهای سنگی را در بر میگیرند که شامل انواع خراشندهجانبی، خصوصا خراشنده یکجانبی و همچنین تیزه و کنگرهدار-دندانهدار هستند. ویژگی منحصربهفرد صنعت پارینهسنگی میانی قلعهبزی، خصوصا در پناهگاه قلعهبزی 3، وجود ابزارهای دورویه، شامل تیزههای برگیشکل و دیگر فرمهای دارای تراش دورویه است که برای نخستینبار در صنایع پارینهسنگی میانی ایران گزارششده است. بررسی ریز ساییدگی در لبه برخی از ابزارها دورویه و یکرویه نشاندهنده دسته گذاری و برش گوشت (قصابی) توسط این ابزارها است. بقایای جانوری در قلعهبزی 2 بهخوبی حفظ شدهاند و شامل سه گروه سمداران بزرگجثه (اسبسانان، گاو وحشی و کرگدن)، سمداران میانجثه (گوزن و گراز) و سمداران کوچکجثه (بز و میش وحشی، آهو) هستند. آثار شکستگی، سوختگی و اثر برش ابزار سنگی بر سطح این استخوانها مدارک مشخصی از نقش انسان در انباشت این بقایای جانوری در قلعهبزی است. سالیابی نمونههای زغال از قلعهبزی 2 حاکی از استقرارهایی با قدمت بین 40 تا 50 هزار سال پیش (سال رادیو کربنی) در این مکان است. در مجموع تنوع و شمار قابلتوجه بقایای جانوری شامل گونههای بزرگجثه و میانجثه مانند اسبسانان، آهو و گوسفندسانان، تعداد بسیار اندک بقایای درندگان، لنزهای ضخیم خاکستر (در یک مورد نزدیک به 40 سانتیمتر) و وجود بقایای تمامی مراحل تراش، تولید، استفاده و تعمیر ابزار سنگی در قلعهبزی 2، حاکی از استفاده از این غار بهعنوان اردوگاهی فصلی در دوره پارینهسنگی میانی است که احتمالا طی یک تا چند ماه از سال مورد استفاده بوده است.
خلاصه ماشینی:
در مجمــوع تنــوع و شــمار قابل توجــه بقايــاي جانــوري شــامل گونه هــاي بزرگ جثــه و ميان جثــه ماننــد اسب ســانان ، آهــو و گوسفندســانان ، تعــداد بســيار انــدک بقايــاي درنــدگان ، لنزهــاي ضخيــم خاکســتر (در يــک مــورد نزديــک بــه ٤٠ ســانتيمتر) و وجــود بقايــاي تمامــي مراحـل تـراش ، توليـد، اسـتفاده و تعميـر ابـزار سـنگي در قلعه بـزي ٢، حاکـي از اسـتفاده از ايـن غـار به عنـوان اردوگاهـي فصلـي در دوره پارينه سـنگي ميانـي اسـت کـه احتمـالا طـي يـک تـا چنـد مـاه از سـال مـورد اسـتفاده بـوده اسـت .
بـه علـت ايـن محدوديـت ، از جنبه هـاي ديگـر باستان شناسـي و زيسـت محيـط دوره پارينه سـنگي ميانـي مرکـز فـلات ايـران ماننـد تنــوع گونه هــاي جانــوري و گياهــي، گاه نــگاري، شــرايط اقليمــي و برهم کنــش انســان و محيــط در منطقــه طــي ايــن دوره اطلاعــات بســيار اندکــي در دســت اســت .
)2008 بـا توجـه بـه اهميـت ايـن مجموعـه غـار و پنـاه گاه کـه حـاوي يکـي از معـدود مـوارد شناخته شــده از نهشــته هاي باستان شــناختي برجــاي دوره پارينه ســنگي ميانــي در مرکــز فـلات ايـران اسـت و هم چنيــن به دليـل تخريب هــاي وارده بــه نهشــته هاي باستان شــناختي آن هـا، هيأتـي بـه سرپرسـتي فريـدون بيگلـري و متشـکل از پژوهشـگران بخش پارينه سـنگي مـوزه ملـي ايـران ، اداره کل ميـراث فرهنگـي اصفهـان و گـروه زمين شناسـي دانشـگاه اصفهان در ســال ١٣٨٤ هــ.
Preliminary use-wear analysis of several Middle Paleolithic points from Qaleh Bozi 3 rockshelter, Central Iran, Iranian Archaeology, Vol. 3: 7-13 - Conard, N.