چکیده:
بخشی از آیات قرآن کریم از جمله آیه ۴۷ انبیاء بیانگر کیفیت و نحوه سنجش اعمال در روز قیامت است. درباره چگونگی محاسبه اعمال و دامنه افراد حاضر در قیامت سوالهای متعددی وجود دارد. این مقاله بر آن است تا با ارائه آراء مفسران و قرآنپژوهان فریقین و مقایسه دیدگاههای آنها درباره «وسیله توزین اعمال»، «انسانهایی که اعمالشان مورد محاسبه و توزین قرار میگیرند» و «علت توزین اعمال از سوی خداوند» بپردازد. سنجش اعمال در قیامت حتمی است و اعمال خوب مورد توزین واقع میشوند و خداوند با قرار دادن موازین بسیار مبتنی بر عدل، محاسبه الهی دقیقی را به منظور تحقق عدالت و پاداش به نیکوکاران انجام میدهد. آنچه به عنوان میزان در قرآن و روایات آمده، مقصود سنگینی ثواب عمل و ارزشمندی آثار عمل صالح است که به حق قضاوت شده و عادلانه محاسبه میگردد و به کسی ظلم نمیشود. همچنین عمل کافران به خاطر بیارزش بودن و بیوزنی مورد سنجش قرار نمیگیرد.
خلاصه ماشینی:
"از دیدگاه این تفسیر، حق همان قسط است و هر دوی اینها موازین هستند که در کتابهای آسمانی و انبیا متجلیاند و هر کدام از اینها در میزان بودن خود جوانبی دارند که اقوال و اعمال و احوال با آن توزین میشوند و درعینحال همچنانکه باطل وزنی ندارد، میزانی ندارند.
(امین اصفهانی، 1361: 8 / 283) صاحب تفسیر آسان نیز با عنایت به آیه 47 انبیاء، ترازو برای سنجیدن اعمال را امری انکارناپذیر میداند و میگوید: این میزان، ترازویی است که با وضع عالم آخرت تناسب دارد و با ترازوهای دنیا متفاوت است.
(نجفی خمینی، 1378: 12 / 257) صاحب کتاب تفسیر روشن در ذیل آیه 8 سوره اعراف مینویسد: میزان همان تقدیر و اندازهگیری مراتب، مقامات، صفات و اعمال است.
(حسینی، 1363: 4 / 16) صاحب تفسیر احسن الحدیث در فهم آیه 47 با تأکید بر ذیل آیه 102 سوره مؤمنون و آیات 6 تا 9 سوره قارعه آورده است: از این آیات معلوم نمیشود که مراد از ثقل و موازین چیست، اما از جمله «و الوزن یومئذ الحق» که کلید فهم همه این آیات است، میتوان فهمید که سنگینی و وزین بودن عمل مطابق واقع بودن آن است و دیگر اینکه موازین، همان اعمال است؛ آنهم اعمال نیک که ثقل آنها موجب فلاح است.
(ابنعاشور، بیتا: 8 / 24) صاحب تفسیر البحر المدید بر این باور است که میزان عدل بوده و نحوه محاسبه نیز از طریق صحایف اعمال است: «و نضع الموازین القسط؛ و ما ترازوهای عدل را میگسترانیم؛ یعنی میزانهایی قرار میدهیم که اعمال با آن سنجش شوند."