چکیده:
استاد مطهری موضوع عرفان را وجود یا هستی مطلق دانسته که همان خدای سبحان است . عرفـان ٨٣ رسیدن انسان به حقیقت (خدا)، قرب، و لقاء الهی خواهد بود که از تزکیـه نفـس و تصـفیه بـاطن حاصل می شود. از نظر استاد، توحید نزد عرفا، قله منیع انسانیت به شمار میرود و آخـرین مقصـد سیر و سلوک عارف است . ایشان تاکید می کند که مایه های اصلی عرفان اسلامی ، قرآن کـریم و تعلیمات اسلامی است و کسانی که کوشیدهاند رابطه عرفـان را بـا تعـالیم اسـلامی قطـع کننـد بـه اشتباه رفته اند. ایشان با اشاره به تفاوت نگاه برخی از متصوفه و عرفا با نگرش قـرآن در خصـوص عقل ، درونگرایی مطلق ، نفس کشی، ترک خودی، رابطه انسان با خودش و نیز عزت نفس ، نظـر قرآن را در این خصوص تبیین کردهاند. این مقاله در پی آن اسـت تـا بـه تفصـیل دیـدگاه شـهید مطهری را در خصوص نسبت میان عرفان و قرآن تحلیل و بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
استاد براي پاسخ به اين پرسش که «آيا عرفان اسلامي از قبيل فقه و اصول و تفسـير و حديث است ، يعني از علومي است که مسلمانان مايه هـا و مـاده هـاي اصـلي آن را از اسلام گرفته اند و براي آنها قواعد و ضوابط اصولي کشف کرده اند و يا از قبيـل علـومي است که از خارج به جهان اسلام راه يافته و در دامن تمدن و فرهنگ اسلامي به وسيله مسلمانان رشد و تکامل يافته است و يا شق سومي در کار است ؟» از نظر خود عرفا بـه موضوع نگاه کرده و مي گويد: عرفا خود شق اول را اختيار مي کنند و به هـيچ وجـه حاضـر نيسـتند شـق ديگـري را انتخاب کنند (همان ، ج٢، ص٩٨).
ايشان از قول نيکلسون نقل مي کنند: در قرآن مي بينيم که مي گويد: «الله نور السموات و الارض »؛ خدا نور آسمان ها و زمـين است (نور: ٣٥)، «هو الاول و الاخر»؛ او اولين و آخرين اسـت (حديـد: ٣)، «لا الـه الا هو»؛ هيچ خدايي به غير او نيست (بقره : ١٦٣)، «کل من عليها فان »؛ همه چيز به غير او نابود مي شود (الرحمن : ٢٦)، «و نفخت فيه من روحـي »؛ مـن در انسـان از روح خـود دميدم (حجر: ٢٩)، «و لقد خلقنا الانسان و نعلم ما توسوس به نفسه و نحن اقرب اليـه من حبل الوريد»؛ ما انسان را آفريديم و مي دانيم روحش با او چه مي گويد، زيـرا مـا از رگ گردن به او نزديک تريم (ق : ١٦) «اينما تولوا فثم وجـه الله » بـه هـر کجـا رو کنـيم همان جا خدا است (بقره : ١١٥) «و من لم يجعل الله له نورا فما له من نور»؛ به هر کـس خدا روشني ندهد او به کلي نور نخواهد داشت (نور: ٤٠).