چکیده:
با توجه به تحولات دانش اقتصاد بخصوص در حوزه مالی متخصصان حوزه مالی برای همسو شدن با این تحولات و پیشرفتها در دهههای اخیر دانش مهندسی مالی را ایجاد کردند که طراحی ابزارهای جدید در حوزه مالی و مدیریت ریسک این ابزارها را بر عهده داشت، دانش اقتصاد اسلامی نیز جهت تعامل با این تحولات، شاخهای از اقتصاد مالی اسلامی به عنوان مهندسی مالی اسلامی را ایجاد کرد، مهندسی مالی اسلامی در طراحی ابزارها علاوه بر توجه به حداکثر کارایی، اصل اباحه عامه را برای تطابق ابزارها با شریعت اسلام لحاظ میکنند که از جمله مهمترین ابزارها که طراحی شده و مقبولیت بالایی از طرف سرمایه گذاران مسلمان داشته صکوک و انواع آن میباشد. در این مقاله سعی میکنیم ضمن معرفی و تبیین ضرورت دانش مهندسی مالی، ابزارهای طراحی شده در این علم را به تفصیل توضیح دهیم و نوعی تحلیل تطبیقی بین مهندسی مالی متعارف و نوع اسلامی آن انجام داده و دیدگاههای فقهی در مورد مهندسی مالی متعارف و ابزارهایش را معرفی نماییم و در صورت امکان ابزارهای طراحی شده توسط مهندسان مالی اسلامی را که روز به روز در حال گسترش میباشند را بیان کنیم.
According to evolutions of economics specially in financial area ،the experts created Financial Engineering in recent decades in order to coordinate these evolution and developments،which design new instruments in financial area and manage the risk of these instruments. In order to interaction with these evolution ،the Islamic economics created one branch of Islamic financial economics as Islamic Financial Engineering .The Islamic Financial Engineering considers not only the maximum efficiency but also the common Ebaheh principle so as to match the instruments with Islam religion in designing the instruments. The most important instruments designed and highly accepted by the Islamic investors are Sakouk and types of it.In this article ،the researcher tries not only to introduce and explain the necessity of Financial Engineering ، but also the designed instruments in this discipline in detail and does a kind of analysis between ordinary Financial Engineering and Islamic type of it.In this paper ، the juridical views about ordinary Financial Engineering and its instruments will be introduced and if possible the designed instruments by the Islamic financial engineers which are being developed daily، will be explained.
خلاصه ماشینی:
ضوابط طراحی ابزارها در مهندسی مالی اسلامی امروزه نظام مالی- اسلامی بیشتر بر اساس قراردادها و ابزارهای سنتی عمل میکند، گرچه اینها ابزاری مناسب برای این نظام هستند ولی با توجه به گسترده شدن و رقابتی شدن بازارها، ایجاد یک مهندسی مالی اسلامی ضروری است تا بتواند با بررسی نیازها، ابزارها و خدمات جدید مالی ایجاد کند لذا مجموعهای مبانی و اصول وجود دارد که این فرآیندها را تسریع و کارایی را افزایش میدهند که یکی از این اساسیترین اصول، اصل اباحه عامه است که عبارت است از جواز عقلی تصرف در اشیاء قبل از ورود حکم شرعی، که مقابل اصل حذر بوده و به معنای حکم اولی عقل به جواز تصرف در اشیاء، با قطع نظر از وجود شرع و حکم شارع نسبت به آنها، میباشد (مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، بیتا، صص509-510).
آنچه از این تحقیق میتوان استنتاج نمود این میباشد که با وجود اختلافنظرهایی که در مورد ابزارهای بازار سرمایه طراحی شده توسط مهندسان مالی وجود دارد ولی کمتر کسی نیاز به ابزارها را انکار نموده است و هر اندیشمندی از زاویه دید خود به بررسی ابزارهای متعارف پرداخته، اما آنچه درنهایت میتوانیم بیان کنیم این است که با توجه به نظر مشهور فقها، میتوان اوراق اختیار معامله را در قالب حق مالی، قرارداد آتی را در قالب عقد صلح و قرارداد معاوضهای را بهعنوان ابزاری برای جبران کاهش ارزش پول مورد استفاده قرار داد و به بازار عرضه نمود.