چکیده:
قرن دهم و یازدهم هجری قمری تاریخ ایران همزمان است با شکلگیری نظام جهانی، عصری که بنیان اقتصادی، سیاسی و فرهنگی اروپای کنونی شکل گرفت. سلسله صفویه به عنوان یکی از مهمترین حکومتهای ایران بعد از اسلام به جهت نوع ایدئولوژی که از آن برخاست و مدت زمان طولانی دوام آن، هم زمانی با سه حکومت مقتدر همسایه چون ازبکان، گورکانیان و عثمانیان و کشاکش و درگیری های آنان و همچنین شروع عصر استثمار در عرصه بین المللی از اهمیت بسزای در تاریخ ایران برخوردار است. این پژوهش ضمن بازگو کردن تاریخ سلسله صفوی و فرایندهای تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این دوره به شرح تأثیر این فرایند بخصوص مذهب شیعه در شهرهای ایران دوره صفوی و اداره شهرها می پردازد و به دنبال این سؤال است که این فرایندها چه نکات بارزی را در شهرهای ایران دوره صفوی به جای گذارده اند.
خلاصه ماشینی:
"راجر سیوری در کتاب (در باب صفویان) در این مورد می نویسد: «نبوغ سیاسی کسانی که جنبش انقلابی صفویان را به پایان پیروزمندانه اش رساندند، در این است که آنان بر اساس طرح مذهبی- سیاسی، و چنان آشکار که ورای همگان بود، پیش رفتند این طرح در حقیقت مجموعه یی از چند طرح بود، «طرح انتساب به امام هفتم» «طرح مرشد کامل» «طرح سایه خدا بر زمین» (سیوری 1380: 165) سیوری در رد سیادت صفویان چنین می گوید: «از دلایل مجاب کننده، تردید آشکار خانواده خود شیخ صفی الدین نسبت به اعتبار سیادت صفویان است، حتی همسر شیخ صفی الدین، بنا به حکایتی در صفوة الصفا، نمی دانست که شوهرش سید است و ادعای سیادت فرزندش خواجه محیی الدین برای او غریب بود» (سیوری 1380: 137) با توجه به موارد ذکر شده، نمیتوان انکار کرد که نوعی دولت مدرن در دوره صفویان شکل گرفت، اما این دولت به معنای دولت- ملت های امروزی و مبتنی بر ناسیونالیسم ملی نبود.
این تحول منجر به دوره کوتاه «اصلاحات» و جذب نهایی ابزارهای جدید نظارت در ساختار سنتی شد و سرانجام به متلاشی شدن قدرت نظامی و زوال تدریجی دیگر نهادهای حکومتی انجامید و پس از بررسیهای انجام شده در تاریخ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی دوران صفویه به این نتیجه دست مییابیم که دولت صفوی و شکل گیری آن متمرکز شدن همه فرم های گذشتهای است که جامعه معاصر خود را با اشکال کهن وفق داده است."