چکیده:
این جستار بر آن است تا با تکیه و تاکید بر بیت «از حیـای لـب شـیرین تـو ای چشمة نوش/ غرق آب و عرق اکنون شکری نیست که نیست »، لایه هـای معنـایی پنهان متن را بر اساس رویکرد تحلیل هرمنوتیکی - بینامتنی مورد نظـر «مایکـل ریفاتر» واکاوی نماید. اساس رویکرد هرمنوتیکی ساختارگرایانة ریفاتر بر این اصل استوار است که وجوه بینامتنی شعر، به کمک نادستوریهـا (قاعـدهگریـزیهـای ادبی ) در گذر از سطح اولیة معنا (خوانش خطی ) به سطح زیـرین و ژرفسـاخت شعر (خوانش غیرخطی ) آشـکار مـی شـود. بـه عقیـدة او، تلمـیح یـا نقـل قـول، هیپوگرامی است که پیشتر در متنی دیگـر بـه فعلیـت رسـیده اسـت و در مـتن حاضر به سبب نوع خوانش مخاطب ، بازیابی و دلالت های آن کشف مـی گـردد. از نتایج کاربست چارچوب نظری ریفاتر برمی آید که ماتریس اندیشة حافظ در ایـن بیت ، غنـایی و رمانتیـک اسـت و هیپـوگرام آن نیـز کـاملا همسـو و متنـاظر بـا معیارهـای آن مـاتریس بنـا شـده اسـت . خواننـده در فراینـد خـوانش ، از سـطح بینامتنیت آشکار به منظومـة خسـرو و شـیرین نظـامی (هیپـوگرام کلیشـه ای و توصیفی )، با یاری هیپوگرامهای پیش فرض و معنـایی ذهـن خـویش ، بـه کشـف لایه های معنایی زیرین متن رهنمون می شود. در واکاوی زیرساخت معنایی متن ، گویا حافظ با استفاده از تمام ظرفیت های معناآفرینی ایهـام و جـادوی مجـاورت واژگان، در پی بازنمایی نوع مخاطبه و معاشقه با محبوب آرمانی خویش است .
This article emphasizes and focuses on this verse: “O sweet fountain! from the modesty of thy sweet lip (the stream of divine grace)، Now، steeped in water and sweat (of toil of search)، a piece of sugar (the illusory beloved)-- is not، that is not” to review hidden semantic layers of text based on Hermeneutic-Intertextual analysis approach of Michael Riffaterre. The basis of this Hermeneutic structuralist approach of Riffaterre is that Intertextual aspects of poem will be unlocked by help of non-grammars (literary non-normalities) passing through first layer of meaning (linear reading) to underlying and deep structure level of poem (non-linear reading). In his view، allusion or quotation is a hypogram which is activated previously in another text and current text is discovered due to the kind of reading of audience، recovery and its implications. The result of applying theoretical framework of Riffaterre is that Hafiz intellectual matrix in this verse is lyric and romantic and its hypogram is totally congruent and correspondent with criteria of this matrix. Reader uncovers hidden underlying layers of text from obvious Intertextual level of Khosru and Shirin poem of Nizami (Cliché and descriptive hypogram) with help of presuppositions and his mind meaning hypograms. It seems Hafiz wants to represent the kind of communication and love affair with his ideal beloved through deconstructing semantic substructure of text by using all capacities of meaning-creation of ambiguity and magic of lexical collocations.
خلاصه ماشینی:
خوانش هرمنوتیکی - بینامتنی بیتی از دیوان حافظ بر مبنای نظریة بینامتنی «مایکل ریفاتر» * سید علی قاسم زاده علی اکبر فخرو ** چکیده این جستار بر آن است تا با تکیه و تأکید بر بیت «از حیـای لـب شـیرین تـو ای چشمة نوش/ غرق آب و عرق اکنون شکری نیست که نیست »، لایه هـای معنـایی پنهان متن را بر اساس رویکرد تحلیل هرمنوتیکی - بینامتنی مورد نظـر «مایکـل ریفاتر» واکاوی نماید.
با توجه به اهمیت این موضوع، جستار حاضر تلاش می کند با تکیه و تأکید بـر بیتـی رمزناکانه و مایه ور از غزلیات حافظ - «از حیای لب شیرین تو ای چشمة نوش/ غـرق آب و عرق اکنون شکری نیست که نیست » - تفسیر و تأویلی مختص نگاه خواننـده (منتقـد) عرضه کند که رهاورد سفر ذهنی خواننده به دنیای ذهـن و زبـان حـافظ اسـت ؛ چراکـه برخلاف باور گذشته ، در بلاغت که آن را کیفیت مطابقت کلام با اقتضای حال مخاطب و حال خطاب فرض کردهاند، «با تغییر بافت ارتباطی و اوضاع و احوال جدید و غلبة کامـل ارتباط نوشتاری بر گفتاری، موضوعیت خود را از دست مـی دهـد؛ چراکـه هـم مـتکلم و مخاطب در دوران جدید تبدیل به نویسنده و خواننده شدهانـد و هـم بـه سـبب تنـوع و گسترش دانش و اطلاعات و تجربه ها و امکان ظهور فردیت ، حال مخاطب یا بهتر بگوییم 1.