چکیده:
اثباتگرایی، رویکردی تجربهگرایانه برای فهم پدیدهها و روابط انسانی است که نخستین بار آگوست کنت، اندیشمند شهیر فرانسوی، آن را مطرح کرد. علوم انسانی و اجتماعی تا مدتها تحت سیطرۀ تفکر اثباتی قرار داشت؛ از جمله در حقوق کیفری نیز اندیشمندان بنام ایتالیایی درصدد تحلیل مسئلۀ جرم با رویکردی اثباتگرایانه بودند. اگرچه برخی دیدگاههای ایشان همچون نظریۀ بزهکار مادرزاد، مورد اعتنای اندیشمندان کیفری واقع نشد، اما تا مدتها تحت تأثیر ایشان چنین انگاشته میشد که تنها تجربه ملاک علمی بودن و زیربنای حقوق کیفری میباشد. قضاوتهای ارزشی و احکام هنجاری از نگاه ایشان قابلیت اتصاف به وصف علمی بودن ندارد. رویکرد اثباتگرایی، تفکر انتزاعی ناشی از اصولگرایی کیفری کلاسیک را که تا قبل از آن رویکرد غالب سیاست کیفری بود، به سمت عینیتگرایی در علتشناسی جرائم، بر مبنای جدایی عین و ذهن متحول نمود. اما خود نیز در ادامه، چه به لحاظ روششناختی و چه به لحاظ کارایی، با نارساییهایی روبهرو گردید. تا آنجا که باعث شد برخی از بازگشت به رویکرد سزادهی اصولگرایان کلاسیک سخن بگویند.
خلاصه ماشینی:
"پدیدة دیگری که مـیتـوان گفـت جـایگزین نظـام کیفـری گردید، حاکمیت نظام بالینی تحت تـأثیر آمـوزه هـای تحققـی اسـت ؛ بـه ایـن ترتیـب کـه اثبـات گرایـی کیفـری از رهگـذر یکسـان پنـداری علـوم انسـانی و علـوم تجربـی، بـالینی شدن (Clinicalisation( عدالت کیفری را به دنبال خود مطرح نمود، که تا مدت ها بر قلمرو جرم شناسی سایه انداخته بود.
آنچـه بـا نام «جرم شناسی بالینی» به عنوان یکی از شاخه های کاربردی جرم شناسی مطرح گردید و با تلاش جرم شناسان انسان گرایی چون آنسل تا به امروز و البته با تغییراتی بشرمدارانه بـه حیات خویش ادامه میدهد (باوجود اعلام شکست آن از سـوی برخـی از جـرم شناسـان )، ریشه در تفکرات ایتالیاییهای اثباتی دارد، اگرچه همان گونه که پیش تر هم اشاره کـردیم ، جرم شناسی بالینی به مفهومی که امروزه از آن صحبت مـیشـود، بیشـتر بـر بـازپروری و بازسازی بزهکار نظر دارد و با روزهای آغازین تولد خویش تفاوت زیادی کرده است .
ج ) اختصاصی بودن نوع درمان جرم شناسان بالینی اصول گرایان کیفری کلاسیک را سرزنش مـی کننـد کـه چـرا تمـامی سارقان را به عنوان «سارق » و تمامی قاتلان را به عنوان «قاتل » در یک معنای عام بررسـی میکنند؛ مثل اینکه برای هربیماری جوشاندة گیاه ریواس (مثال بومیاش خاکشیر اسـت ) پیشنهاد کنید؛ درحالی که ویژگیهای شخصیتی انسان ها باید مد نظر قرار گیرد، نه اینکه قاضی بدون توجه به این ویژگیها یکی از مواد قـانون مجـازات را بـه روی سـینه بزهکـار بچسباند."