چکیده:
در این پژوهش تاثیر تفاسیر مختلف از نفس، روان یا ذهن بر رویکرد و جهتگیری اخلاقی، از دیدگاه سه مکتب و سه نفر به اختصار بررسی شده است که عبارتند از روانکاوی فروید، رفتارگرایی واتسون و انسانگرایی انسان خودشکوفای مزلو. نهاد، من و فرامن در دیدگاه فروید و نقش من در میانجی¬گری بین نهاد و فرامن و دیدگاه اخلاقی؛ نقش محرک و پاسخ در شکلگیری شخصیت و رفتار اخلاقی در رفتارگرایی، که جایی برای انتخاب و عمل اخلاقی، خارج از محرکهای محیطی باقی نمیگذارد، و نظریه آلپورت که ابعاد هشت¬گانة من را بررسی کرده؛ و نظریة خودشکوفایی مزلو و همجوشی حقایق و ارزشها. اما قرآن کتابی است که آفرینندة انسان آن را نازل کرده است؛ کسی که روان انسان، توانایی¬ها و راه رشد و ضعفهای او را می¬شناسد. بنابراین او روان¬شناس¬ترین روانشناسان است که دانش او بر تجربه و احتمال متکی نیست. او خصوصیات نفس انسان را بیان کرده و راهنمایی و تربیت او را بر عهده گرفته است. برای این مهم، رسولانی فرستاده است که از جانب خدا، کتاب و برنامه تربیت دارند: تعلیم حکمت، رشد و کمال، در محور ارزشهای الهی.
In this research، the impact of various interpretations of the soul، psyche، and mind on the ethical approach and orientation is briefly examined from the viewpoint of three schools and three persons: Fruid’s psychoanalysis، Watson’s Behaviorism، Maslow’s humanism of the self-actualized human being. Id، ego، and super-ego in Fruid’s viewpoint، the role of ego in mediation between id and super-ego and the ethical viewpoint، the role of stimulus and response in the formation of the personality and ethical behavior in behaviorism، which leaves no room for ethical selection and action outside environmental stimuli، Alport’s theory، which has examined the eight dimensions of ego، Maslow’s theory of self-actualization، and the synergy of facts and values are the topics examined in this research. However، the Qur’ān is a Book that is revealed by the Creator of man; the One who knows human potentials، how to develop them، as well as his weaknesses. Therefore، He is the most proficient of all psychologists، whose knowledge is not dependent upon experience and probabilities. He has explained the characteristics of human soul (nafs) and has undertaken his guidance and training. For this crucial task، He has sent down Messengers، who are endowed with books and training programs by God: instructing the wisdom، development، and perfection grounded in Divine values.
خلاصه ماشینی:
"(مطهری، 293) جایگاه «فطرت»، «نفس ملهمه» و «وجدان اخلاقی» در ساختار شخصیت نقش وراثت، محیط، عادتهای اجتماعی و انتخاب و اختیار انسان در این میان چقدر است و آیا فطرت و نفس ملهمه ملزم کنندهاند؟ از نظر قرآن، انسان با فطرت خداجویی آفریده شده است (روم/30) و پیمان او با خالق خویش در عالم ذر مورد تأکید قرار گرفته (اعراف/172) و نیز تأکید شده است که انسان دارای نیروی شناخت خوبی و بدی، خیر و شر و به تعبیر قرآن، فجور و تقواست (شمس/8) و با اینکه در جهان آفرینش، زمینه طوری است که شخص میتواند آیات روشن الهی را در آن ببیند (قد تبین الرشد من الغی)، اما او میتواند راه رشد را انتخاب کند و یا به راه غی گام بگذارد و میتواند با هدایت پذیری، شاکر باشد و یا با سر باز زدن از آن، کفور باشد (إنا هدیناه السبیل إما شاکرا وإما کفورا) (انسان/3)؛ یعنی در حرکت و انتخاب، چنانکه روانکاوی فروید و رفتارگرایی واتسون و اسکینر معتقدند، مجبور نیست.
نفس مطمئنه برخلاف نظریه برخی از فلاسفه جدید در حوزة بحران زدة فلسفه، مانند ویگنشتاین در حوزة فلسفة تحلیل زبانی که یقین را غیر قابل دسترسی می¬داند، و فلسفة اگزیستانسیالیسم که انسان را در دلهره¬ای ناگزیر و بی¬راهی برای گریز محبوس می-داند، قرآن اما بر این باور است که اگر انسان در مسیر درستی حرکت کند، سرانجام به جایی خواهد رسید که نه سرگردانی بی-باوری او را رنج دهد، و نه دلهرة بی¬پناهی و رهاشدگی در برهوتی به نام جهان، بلکه خودش را در هستی تنها نخواهد دید."