چکیده:
افزایش مواجهه با تغییر(پذیری) اقلیم، افزایش آسیبپذیری را در پی دارد و جامعه ای که ظرفیت سازگاری کم و حساسیت اقلیمی بالایی دارد مستعد آسیب بیشتر است. کاهش آسیبپذیری به سیاست و استراتژیهای سازگاری وابسته است و طراحی و ارزیابی این استراتژیها به اندازهگیری آسیبپذیری اقلیمی نیاز دارد. در این مطالعه با هدف توسعه شاخص آسیبپذیری اقلیمی، ابتدا نمرهی عامل مواجهه با تغییر(پذیری) اقلیم برای ایستگاههای زابل، زاهدان، ایرانشهر و چابهار در دو دورهی پنجساله محاسبه شد. سپس نمرات عوامل ظرفیت سازگاری و حساسیت اقلیمی به کمک دادههای سرشماری و سالنامههای 1385 و 1390 استانهای کشور تعیین شد. با توجه به ماهیت مسئله آسیبپذیری و عوامل موثر آن، بر مبنای مدل ضربی- نمایی، شاخص آسیبپذیری اقلیمی طراحی شد. سپس برای چهار محدوده و کل استان، شاخص و درجات آسیبپذیری محاسبه شد. نتایج نشان داد هر چند ظرفیت سازگاری استان نسبت به قبل بیشتر شده ولی به دلیل افزایش مواجهه و حساسیت اقلیمی، میزان آسیبپذیری 3/16 درصد بالاتر رفته است. مساحت محدودههای خیلی زیاد آسیبپذیر از 5/57 درصد به 100 درصد کل استان افزایش یافته که بیانگر گسترش فضایی آسیبپذیری میباشد. نتیجهی کلی اینکه کاهش آسیبپذیری نیاز به سنجش دقیق و مستمر آن، افزایش ظرفیت سازگاری و کاهش حساسیتهای اقلیمی دارد.
خلاصه ماشینی:
محاسبه شاخص آسیب پذیری اقلیمی مبتنی بر مدل ضربی -نمایی استان سیستان و بلوچستان دریافت مقاله :٩٢/٥/٩ پذیرش نهایی: ٩٣/١١/١٩ صفحات :٩٦-٧٣ زهرا حجازی زاده : استاد آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران ، ایران Email: hedjazizadeh@yahoo.
در این مطالعه با هدف توسعه شاخص آسیب پذیری اقلیمی، ابتدا نمره ی عامل مواجهه با تغییر(پذیری) اقلیم برای ایستگاه های زابل ، زاهدان ، ایرانشهر و چابهار در دو دوره ی پنج ساله محاسبه شد.
نتایج نشان داد هر چند ظرفیت سازگاری استان نسبت به قبل بیشتر شده ولی به دلیل افزایش مواجهه و حساسیت اقلیمی، میزان آسیب پذیری ١٦/٣ درصد بالاتر رفته است .
مواجهه فزاینده ایران با تغییر(پذیری) اقلیمی سبب شده است تا هر ساله ٢٠ درصد (٣٠٠٠ میلیارد ریال ) به هزینه جبران خسارت ها در قوانین بودجه افزوده شود (معاونت پژوهش تدوین ، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ، ١٣٩١؛ ١٣٩٢؛ ١٣٩٣).
Climate Vulnerability Index based on the Multiplicative-Exponential Model (CVIMEM( نتایج نتایج نشان داد که میزان مواجهه استان سیستان و بلوچستان با تغییر(پذیری) اقلیم روند افزایشی دارد طوری که در بازه اول ١١ درصد و در بازه دوم ٢٩ درصد نسبت به بازه مبنا افزایش داشته است (جدول ٧).
تغییر مجموع نمره سه ملاک مربوط به عامل حساسیت اقلیمی از ٤/٦ به ٥/٤ بیانگر این است که استان سیستان و بلوچستان در پنج ساله دوم مطالعه ١٧/٤ درصد نسبت به اقلیم حساس تر و در نتیجه از این حیث آسیب پذیرتر شده است (جدول ٩).