چکیده:
چکیده از اوایل قرن دهم هجری/شانزدهم میلادی، مذهب به صورت عاملی مؤثر در مناسبات میان دو دولت صفوی و عثمانی درآمد و تحولات سیاسی و مذهبی در ایران، خاصه رسمیت یافتن تشیع در این سرزمین، همزمان با تحولات درونی دولت عثمانی، معارضات و درگیریهای دو دولت را تشدید کرد. در واقع، رقابت میان شاهزادگان عثمانی در اواخر سلطنت بایزید دوم (حک: 918-926هـ/1512-1520م)، برای دست یافتن به سلطنت، روند تحولات را به گونهای رقم زد که دولت عثمانی را نیز به بهرهگیری از مذهب در مناسبات خود با دولت نوپای صفوی سوق داد. سلیم اول که در مقایسه با دیگر مدعیان از اقبال کمتری برای سلطنت برخوردار بود، به یاری ینیچریها پدر را وادار به کنارهگیری از قدرت کرد و خود بر جای او نشست؛ اما این شیوه دستیابی به قدرت و نیز قتل عام همه افراد ذکور خاندان عثمانی مشروعیت او را سخت مخدوش ساخت. از این رو، درصدد برآمد با اتخاذ سیاست مذهبی تهاجمی بر ضد شیعیان و شاه اسماعیل صفوی بحران مشروعیت سلطنت خود را برطرف سازد. پس بررغم رویگردانی شاه اسماعیل از رویارویی نظامی با دولت عثمانی، به قلمرو صفوی یورش برد و بدین ترتیب جنگ چالدران به وقوع پیوست.
خلاصه ماشینی:
سلیم اول که در مقایسه با دیگر مدعیان از اقبال کمتری برای سلطنت برخوردار بود، به یاری ینی چری ها پدر را وادار به کناره گیری از قدرت کرد و خود بر جای او نشست ؛ اما این شیوه دستیابی به قدرت و نیز قتل عام همه افراد ذکور خاندان عثمانی مشروعیت او را سخت مخدوش ساخت .
علاوه بر این ، محدودیت های زیادی برای ارتباط پیروان صفویه در آناتولی با ایران به ویژه در مناطق مرزی به وجود آمد تا بدین طریق قدرت تأثیرگذاری شاه صفوی را بر تحولات مذهبی و سیاسی آناتولی به حداقل برساند (عاشق پاشازاده ، ٢٦٨؛ خواجه سعدالدین ، ١٢٧/٢، صولاق زاده ، ٣١٧).
دولت عثمانی برای فرونشاندن این قیام با مشکلات زیادی روبرو گردید (نک : بدلیسی ، سلیم شاهنامه ، ٥٥-٥٦؛ ٨٢-٧٧ ,Celalzade؛ خواجه سعدالدین ، ١٧٣-١٧٩؛ نشانجی زاده ، ٤٤١/٢-٤٤٢؛ تواریخ آل عثمان [مجهول المؤلف ]، ١٢٩-١٣٠).
٨. به دنبال امارت احمد بر آماسیه که در ١٥٠٧/٩١٣ از سوی بایزید دوم بدین مقام منصوب شد و به نوعی نمایان گر علاقه سلطان به جانشینی وی بود (نک : بدلیسی ، همان ، ١٠٧٥/٨)، قورقود که امارت انطالیه را بر عهده داشت ، در ظاهر برای سفر حج و در واقع برای جلب نظر ممالیک ، در سر راه خود به قاهره رفت و از آن ها درخواست حمایت کرد (خواجه سعدالدین ، ١٣١/٢-١٣٢، ٢١٤؛ صولاق زاده ، ٣٢٠).
٧. بدلیسی ، ، هشت بهشت ، ١١٣٥/٨-١١٣٨؛ همو، سلیم شاهنامه ، ٦٦-٦٩؛ ٩/٦٦ ,bn KemalI؛ نشانجی زاده ، ٤٦٣/٢؛ لطفی پاشا، ٢٠٢٠٢٠٣؛ ٧-٩٤ ,Celalzade؛ خواجه سعدالدین ، ٢٠١/٢-٢٠٣؛ تواریخ آل عثمان [مجهول المؤلف ]، ١٣١-١٣٢؛ کاتب چلبی ، ١١٤و نیز نک .