چکیده:
متون خبری روزنامه ها عموما سبکی روایی دارند و درقالب چند جمله یا پاراگراف، رویدادی را به صورت منسجم [1] شرح می دهند. عنوان های خبری هم به عنوان پاره گفتارهایی با ویژگی های خاص ساختاری، در انتشار اخبار و بیان رویدادها نقشی بسیار مهم ایفا می کنند؛ حال آنکه معمولا از الگوی جمله پیروی نمیکنند و دارای ویژگی انسجام هم نیستند. از آنجا که همۀ روابط دستوری سطح جمله بهلحاظ نسبتشان با فعل تعریف می شوند، نقش فعل در ساخت یک جملۀ دستورمند، مهم است؛ درحالی که بهنظر می رسد در عنوان های خبری، واقعنشدن فعل، چشمگیرتر از وقوع آن است. برمبنای نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی، تغییر ساختار یا رعایتنشدن هریک از قواعد ساخت جمله ممکن است از مقاصد گفتمانی نشأت گرفته باشد. در پژوهش حاضر، واقعنشدن فعل در عنوان های خبری را به عنوان یک مؤلفۀ گفتمان مدار مطالعه کردهایم. این تحقیق بهشیوۀ توصیفی و تحلیلی انجام شده و جامعۀ آماری آن، از عنوان های خبری روزنامه های کثیر الانتشار تشکیل شده است. نمونه گیری داده ها بهشیوۀ تصادفی نظام مند، از سه روزنامۀ فارسی زبان صبح انجام شده است. براساس نتایج به دست آمده، 12/65 درصد از عنوان های خبری موردمطالعه، فعل ندارند. این رقم بهلحاظ آماری، معنادار و بیانگر وجود منظورهای گفتمانی است. واژههای کلیدی: تحلیل گفتمان انتقادی، ساختارهای گفتمان مدار، فعل، عنوان خبری. [1] . Coherent
خلاصه ماشینی:
باوجود این ، واقع نشدن فعل در عنوان های خبری ، بسیار رایج است و نباید هدف از آن را صرفا بیان کوتاه تر روی داد خبری دانست ؛ بلکه می توان هدف هایی دیگر را برای آن برشمرد؛ مثلا استفاده از این ابزار زبانی ، به نگارنده امکان می دهد که روی دادها را به صورت غیرمستقیم بیان کند و از این ره گذر، در سخنش ابهام به وجود آورد.
وی در این کتاب و درچهارچوب تحلیل گفتمان موردنظر خویش ، شیوه ای نظام مند را برای تحلیل خبر و اجزای مختلف آن ، ازجمله عنوان های خبری پیش نهاد کرده است .
ازجمله پژوهش های ایرانیان در این حوزه می توان پایان نامة کارشناسی ارشد رفیعی خضری (١٣٧٩) را نام برد که در آن ، ساختارهای اطلاعی و واژه های قرضی در عنوان ها و متن های خبری ، ازدیدگاه تحلیل گفتمان بررسی شده اند.
آقاگل زاده در کتاب تحلیل گفتمان انتقادی (١٣٨٥: ١٨٢ تا ١٩٧)، برخی عنوان ها و متن های خبری روزنامه های فارسی زبان را ازدیدگاه انتقادی بررسی کرده و هدفش از این پژوهش ، اثبات این فرضیه بوده است که آنچه برخی متون ، به ویژه متون سیاسی و اجتماعی رسانه ها را شکل می دهد، جهان بینی ها و ایدئولوژی های حاکم بر آن هاست .
سلطانی (١٣٨٣) نیز در رسالة دکتری خود، ٧٢ عنوان خبری را ازدیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی مطالعه کرده و با دیدگاه پساساخت گرایانه ، روابط قدرت را در مطبوعات بررسی کرده است .