چکیده:
پژوهش پیش رو بر آن است تا غرر را به عنوان یکی از مهمترین منهیات در شرع اسلام و قواعد اصولی اقتصادی اسلامی به طور دقیق مورد تحلیل قرار دهد. برای این منظور، ابتدا با استفاده از روش کتابخانهای در منابع فقه شیعه و مطالعههای انجامشده در این باره، غرر را تفسیر کرده و با روش تحقیق توصیفی و استفاده از استدلال ریاضی، با استفاده از نظریه بازیها و نظریه قراردادها به طور موازی این قاعده مهم اقتصادی را تحلیل و مطالعه میکند. در این جهت ابتدا با استفاده از انواع و ویژگیهای تعریفشده برای غرر و مبانی نظری نظریه بازیها در اطلاعات نامتقارن و نظریه قراردادها، مدلسازی نظری غرر انجام میشود؛ سپس اجرای قراردادها و نیز تعاملهای اقتصادی در فضای غرر به لحاظ رفاه طرفین معامله و رفاه اجتماعی تحلیل میشود. نتیجههای این تحلیلها نشان میدهد هم در بستر نظریه قراردادها و هم در فضای نظریه بازیها با ساختار توسعهیافته، وجود غرر سبب کاهش رفاه اجتماعی میشود.
The present article tries to closely examine Gharar as one of the most important forbidden trades in Islamic canon and the foundational Islamic economic rules. In order to do so, at first, using library method and examining Shiite jurisprudential resources and the researches fulfilled in this area, it interprets Gharar, and then, adopting descriptive research method, utilizing mathematical argumentation, and simultaneously using game and contract theories, analyzes and studies this important economic rule. In order for this analysis to be performed, at first, investigating the literature on the kinds and defined features of Gharar and the theoretical foundations of game and contract theories, the article performs the theoretical modelling, and then examines the economic interactions and the enforcement of contracts in terms of social welfare and the well-being of the parties to the exchange. The results show that, on the basis of contract theory and game theory with developed structure as well, existence of Gharar reduces social well-being..
خلاصه ماشینی:
"مطالعههای فراوانی درباره معنا و مفهوم غرر در معاملههای اقتصادی صورت گرفتهاست؛ اما با این حال در این باره با استفاده از ابزارها و دانش اقتصاد روز مطالعههای چندانی صورت نگرفته است؛ زیرا دانش متعارف اقتصاد بازار توانایی نگاه تعاملاتی و قراردادی به اقتصاد را ندارد؛ بنابراین نمیتوان تعاملهای اقتصادی اسلام را ذیل آنها مدلسازی کرد؛ اما در ادبیات اقتصادی، مطالعههای عظیمی درباره حلقههای نظری نظریه قراردادها، طراحی سازوکار و نظریه بازیها رویکردی تعاملاتی به فضای دانش اقتصاد اضافه شده است و عدم تقارن اطلاعات در بین بازیگران اقتصادی مورد بررسی گرفته است که اثر انواع گوناگون آن بر رفاه اجتماعی و کیفیت فعالیتهای اقتصادی نیز تحلیل شده است.
میدانیم غرر در میان تعاملهای اقتصادی صورت میگیرد و رویکرد اسلام به معاملهها، رویکردی قراردادی است -در برابر رویکرد بازاری-؛ یعنی طرفین قرارداد تصمیمگیرنده هستند و آنها نیز باید درباره عدم تقارن اطلاعات تدبیرهای لازم را بیندیشند؛ به طور مثال یکی از طرفین قرارداد اطلاعاتی درباره کالا در اختیار دارد که طرف دیگر ندارد و سبب پدید آمدن عدم تقارن اطلاعات و در نتیجه غرر در معامله میشود؛ بنابراین در نخستین نگاه نظریه قراردادها به عنوان دقیقترین و مناسبترین بستر برای تحلیل غرر در اقتصاد است؛ چون همانند اسلام رویکردی قراردادی به تحلیل عدم تقارن در قراردادها دارد؛ البته در مطالعههای داخلی از نظریه بازیها برای تحلیل غرر استفاده شده است که در بخش بعدی به طور دقیقتر بررسی خواهد شد؛ اما نظریهبازیها با اینکه مانند نظریه قراردادها، رویکردی تعاملی بین بازیگران اقتصادی (همان طرفین قرارداد) دارد - در نتیجه برای تحلیل غرر مناسب است- اما تفاوتهای اساسی با نظریه قراردادها دارد که در بخش مبانی نظری این تفاوتها تفسیر خواهد شد."