چکیده:
وقتی نام "ابن عربی" به گوش میخورد، عرفان نظری در ذهن شنونده تداعی میگـردد و آدمی میانگارد که جمیع مباحث کتاب های معروف وی صرفا متکفل بیان عرفان ناب اسلام است . مباحثی همچون عذاب نشئه آخرت ، خلافت ، امامت ، ولایت و... لیکن بعـد از ژرف نگری در آثار برجسته آن عارف نامدار، آدمـی مـیبینـد کـه بسـیاری از مباحـث کلامی و حتی فقهی در این کتاب ها به نحو برجسـته ایـی مطـرح گردیـده و بـا مباحـث عرفانی خلط شده است . مسئله وقوع عذاب در نشئه آخرت و ابدی یا غیر ابدی بودن آن ، یکی از مباحث جنجال برانگیز دانش کلام است که هر یک از فرقه های کـلام اسـلامی طبق مشرب فکری خود در آن باب سـخن رانـده انـد، لـیکن هـیچ یـک از فرقـه هـای گونه گون کلامی وقوع عذاب اخروی و نیز ابدی بودن عذاب دوزخ را برای عـده ایـی از گنهکاران مورد شک قرار نداده بل آن را قطعی دانسته اند و کاملا به نصوص و ظهورات آیات قرآنی پای بند مانده اند. ابن عربی نیز در آثار عرفانی خود، این مسئله کلامـی را بـا آب و رنـگ عرفـانی مطـرح نموده لیکن به هیچ روی به تصریحات صدها آیه و حتی براهین عقلی پای بند نمانده و با صراحت لهجه ، ابدی بودن عذاب بل تحقق خود عـذاب و وعیـدهای الهـی را انکـار نموده و مدعی شده که همه آدمیان در جهان بیپایان آخرت برای ابـد از نعمـات الهـی بهره مند شوند گرچه کیفیت نعمت های دوزخیان بـا بهشـتیان در ظهـور تجلیـات الهـی متباین باشند. نویسنده مقاله دیدگاه ابن عربی را مورد نقد قرار داده و با استناد به آیات و براهین عقلی آن را مردود دانسته است .
خلاصه ماشینی:
ابن عربی نیز در آثار عرفانی خود، این مسئله کلامـی را بـا آب و رنـگ عرفـانی مطـرح نموده لیکن به هیچ روی به تصریحات صدها آیه و حتی براهین عقلی پای بند نمانده و با صراحت لهجه ، ابدی بودن عذاب بل تحقق خود عـذاب و وعیـدهای الهـی را انکـار نموده و مدعی شده که همه آدمیان در جهان بیپایان آخرت برای ابـد از نعمـات الهـی بهره مند شوند گرچه کیفیت نعمت های دوزخیان بـا بهشـتیان در ظهـور تجلیـات الهـی متباین باشند.
(قاموس قرآن قرشی) ب - بررسی سخنان ابن عربی در باب کیفیت عذاب اخروی: ابن عربی در فصوص الحکم که معروف ترین اثر وی میباشد، نخست با استناد به حدیث سبقت رحمتی علی غضبی ذات خداوند را رحمت نامتناهی معرفی کرد و به دنبال آن مدعی شد که با این وصف ، جایی برای غضب الهی نماند.
) پس خداوند فقط صادق الوعد باشد و برای وعید الهی اثری مشهود نباشد؛ و هر یک از دوزخیان که به دوزخ درآیند، بیتردید همگان از نعمت بهره مند شوند که به صورت مغایر نعمت بهشت جاودان باشد، حقیقت هر دو واحد است و فقط میان شان تغایر در تجلی و صورت باشد؛ نعمت دوزخ به جهت گوارایی طعم اش عذاب نامیده میشود که لفظ عذاب به سان پوست حافظ مغز آن است ، (یعنی در نظر محبوبان عذاب باشد نه در نظر اهل کشف ) ابن عربی، در مفصل ترین و اساسیترین کتاب خود یعنی فتوحات مکیه نیز همین سخنان را مفصل تر به زبان رانده است .