چکیده:
با سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی مالزی بر فراز کشور اوکراین کـه ظـاهرا بـه دلیـل اصـابت موشک های تجزیه طلبان تحت حمایت روسیه صورت گرفته بود، بار دیگر جهان متوجـه خطراتـی شـد که به ایمنی پروازهای غیرنظامی و مسافرانی کـه هـر روز در سراسـر جهـان پـرواز مـیکننـد، مربـوط میشود و موضـوع تهدیـدات امنیـت پروازهـای غیرنظـامی از جملـه خشـونت هـای عمـدی، اقـدامات تروریستی، تحریم قطعات یدکی، گسترش سلاح های سبک ضدهوایی در مخاصمات مختلـف ، حمـلات انتحاری و موارد دیگری از این قبیل را به عنوان یک چالش جدی در وضعیت فعلی جامعـه بـین المللـی مطرح ساخت . یکی از نمونه های بارز و بسیار مهم در این گونه رویدادها، حمله ناو هواپیمـابر وینسـنس ایالات متحده امریکا به هواپیمای مسافری ایرباس ایران در سال ١٩٨٨ است . با اینکـه تـاکنون در ایـن مورد مقالات فراوانی نوشته شده ، با توجه به گسترش فزاینده خشونت ها علیه هواپیماهـای غیرنظـامی، بازخوانی رویداد مذکور با هدف تدوین درس هایی برای کاهش این خشـونت هـا و مقابلـه بـا ایـن رونـد نگران کننده ، خالی از فایده نیست .
خلاصه ماشینی:
مـاده ١١ از قوانین جنگ های هوایی لاهه ٢ که برای آزادی عبور و مرور هوایی در خارج از قلمروی هر دولت تعیین گردیده بود، شامل فراز دریاها نیز میشد، اما مـاده ٣٠ در رابطـه بـا قـانونی خاص صحبت میکند: «در صورتی که افسر فرمانده دشمن متوجه شود که حضـور هواپیمـا به شکست عملیاتی منجر خواهد شد که در آن زمان مشغول بـه ایفـای نقـش در آن اسـت ، میتواند عبور هواپیماهای بیطرف از نزدیکی نیروهای خود را ممنوع یـا آنهـا را بـه عبـور از مسیر ویژه ای هدایت نماید و هواپیمای بیطرف که به چنین جهت دهیهایی گردن نگذارد - که از آن جمله تذکراتی است که افسر فرمانده نیروی دشمن یادآور میگردد- ممکـن اسـت به آتش بسته شود.
مـاده ٥١ منشـور بـرای دولت های عضو، «در صورت بروز حمله مسلحانه » حق استفاده از زور را قائـل اسـت : «هـیچ چیز در منشور حاضر نباید حق ذاتی دفاع از خود فردی یا جمعی را در صـورت بـروز حملـه مسلحانه علیه یکی از اعضای سازمان ملل متحد مختل سازد، این امر تا زمـانی کـه شـورای امنیت اقدامات لازم برای حفظ صلح و امنیت بین الملل را اتخاذ نماید، پابرجاست .
حمـلات تروریسـتی یـازده سـپتامبر، فکـر کارشناسان امر را به خود مشغول کرد که آیا امکان داشت آن هواپیمای مسافربری را که بـه برج های مرکز تجارت جهانی نیویورک برخورد کرد و موجب مرگ نزدیک به ٣٠٠٠ بیگنـاه غیرنظامی شد، به صورت قانونی مورد هدف قرار دارد؟ با اینکه این موضـوع ، مسـئله ای کـاملا فرضی است (چراکه از نظر عملی هیچ راهی برای تعیین مقاصـد چنـین هواپیماربـاییهـایی وجود ندارد، ضمن اینکه زمانی هم برای پاسخ نظامی به آن ، تا زمانی کـه خیلـی دیـر شـود، نیست )، این موضوع ، مسئله ناخوشایندی را پیش میکشـد کـه آیـا قابـل توجیـه اسـت بـه 11.