چکیده:
امروزه آزاداندیشی به عنوان مطالبه ای عمومی مطرح است . ازاین رو بـرای تـرویج آن در نظام جمهوری اسلامی ایران نیازمند الگو وتباری معین و مشـخص هسـتیم . سـوال اصـلی این است که آیا در سیرة اهل بیت (ع ) که به نوعی الگوی مبنا برای نظـام جمهـوری اسـلامی ایران است متوان به شیوه وتبار معینی از آزاداندیشی رسید؟ سیرة رضوی به دو دلیل ایـن الگو را در اختیار ماقرار میدهد. حیات فکری و سیاسی امام رضا(ع ) باعث شده تا ایشـان از روش و الگوی آزاداندیشی برای ترویج معارف اهل بیـت (ع ) بهـره گیرنـد. از طـرف دیگـر روش مناظره ها به عنوان متن الگوی آزاداندیشی، خود زمینه سازترویج و نشر معارف اسـلام شده است . به نظر میرسدتشابه وضعیت جامعه امروز با جامعـه معاصـر امـام رضـا(ع ) نیـز متواند دلیل دیگری بر کاربردی بودن نوشتار حاضر باشد. در این مقاله با استفاده از روش مطالعات درون دینی و بررسی کتابخانه ای و همچنین با مراجعه به متون اصلی تـلاش شـده تا به سوال مطرح شده پاسخ داده شود.
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر برای فهم تلاش های امام رضا(ع ) در مناظره ها، به نظر مـی رسـد شرایط سیاسی و اجتماعی تأثیری مستقیم بر شکل گیـری رونـد آزاداندیشـی و کرسـی هـای آزاداندیشی دارد.
توجه به مناظره های آن حضرت ، عنایت وتلاش مجدانۀ ایشان را به دفع این شبهه هـا نشـان می دهد (ابن بابویه ، ١٣٧٢، ج ١: ١٧١، ١٢٤، ١٢٦ و ٢٠٣) هجوم افکار منحرف و نشر آن در جامعه از سوی مکاتب گوناگون از یک سـو وتـلاش دولت عباسی برای نشر افکار مکاتب مختلف در جامعه باعث شدتا بسیاری از جریان هـای فکری و کلامی در جامعه به دلیل داشتن پشتوانۀ سیاسی از سوی خلافـت عباسـی بـا نـوعی مصونیت همراه باشند.
فضای باز سیاسی عصر امام رضا(ع ) خود فرصتی بود که برای ائمه (ع )قبل از ایشان وجـود نداشت (مجلسی ،١٤٠٣ق ، ج ٤٩: ١١٣) و از طرف دیگر به دلیل فعالیت هـای علمـی شـخص خلیفه یعنی مأمون و شکل گیری حجم انبوهی از سؤال های اعتقـادی ، کلامـی و معرفتـی در بین عوام و خواص جامعه باعث شدتا بخش ها و اقشار مختلف جامعه تشنۀ معرفـت نـابی شوند که بتواند آنان را از این وضعیت حیرت و ضلالت رهایی دهـد (عـاملی ، ١٣٦٥: ٢٣٤).
برای بهره گیری از این الگو، کنکاش وتحلیل عمیق و دقیق حیات سیاسـی و فکـری عصر امام رضا(ع ) و همچنین استخراج روش مناظره های ایشان به عنوان متن آرمـان آزاداندیشـی باید مطمح نظر باشد.