چکیده:
مناظره به عنوان سنتی با جایگاه ویژه در فرهنگ اسلام ، نیازمند اصول ١ و مبـادی خاصـی بوده که لازمه موفقیت در آن ، فراگیری و رعایت این اصول و موازین است . در یک نگاه ، ایـن اصول به دو دسته علمی و اخلاقی تقسیم میشوند: اصول علمی، مهارت ها و علومی اسـت که مناظره کننده باید پیش از ورود به عرصه مناظره ، به آنها مجهز باشـد. امـا صـرف مجهـز بودن به علوم لازم و رعایت نکات فنی در ارتباط با هر گفتگو کافی نیسـت ، بلکـه رعایـت اصول اخلاقی نیز برای اثرگذاری در طرف مقابل و احیانا شنوندگان لازم است . در این راستا و با هدف ارائه الگویی کاربردی، سه اصل علمی استفاده از جدال احسن ، بهره گیری از استدلال عقلی و پرهیز از مغالطه و سه اصل اخلاقـی رعایـت ادب ، پرهیـز از نقد شخصیت افراد و پرهیز از ستیزه جویی و تعصب ، به عنوان مهـم تـرین اصـولی کـه امـام هشتم (ع ) ملتزم به رعایت آنها بودند، تبیین شده است .
خلاصه ماشینی:
امام رضا(ع ) در مناظره با بزرگان ادیـان ، چنـدین بـار از ایـن شـیوه بهـره گرفتنـد، ماننـد زمانی که ایشان نام پیامبر اسلام (ص ) و اهل بیت (ع ) را از انجیل قرائت و سپس به جاثلیق فرمودند: ماتقو یانصران هذقول عیسی ابن مریم (ع ) فإن کذبت بماینطق به الإنجیـل فقـد کذبت موسی و عیسی(ع ) متیأنکرت هذا الذکر وجب علیک القتل لأنـک تکـون قـد کفرت بربک ونبیک و بکتابک ؛ حال چه مـیگـویی ای نصـرانی؟ ایـن عـین گتـار حضرت مسیح (ع ) است ، اگر مطالب انجیل را تکذیب کنـی، موسـی و عیسـی(ع ) را تکذیب کرده ای و اگر این مطلب را منکر شوی، قتلت واجب است ، زیرا بـه خـدا، پیامبر(ص ) و کتابت کافر شـده ای (صـدوق ، ١٣٧٨ق ، بـاب ١٢، ج ١: ١٥٨؛ مجلسـی ، ١٤٠٣ق ، ج ١٠: ٣٠٢).
واضح اسـت کـه پـذیرش راه اول منتهـی بـه پذیرش نبوت حضرت محمد(ص ) مـی شـود و انتخـاب راه دوم مسـلما منتهـی بـه تکـذیب پیامبری حضرت موسی و عیسی (ع ) است ، زیرا دو بزرگـوار، ایـن کـلام را در کتـاب هایشـان آورده اند و تکذیب آنها هم منجر به حکم کفر جاثلیق خواهد شـد و مشـاهده مـی کنـیم کـه جاثلیق راه اول را ترجیح می دهد و با گفتن : «لاأنکرماقد بان لـی فـی الإنجیـل وإنـی لمقـر بـه ؛ مطلبی را که از انجیل برایم روشن شود انکار نمـی کـنم ، بلکـه بـدان اذعـان دارم » (صـدوق ، ١٣٧٨ق ، باب ١٢، ج ١: ١٥٨؛ مجلسی ، ١٤٠٣ق ، ج ١٠: ٣٠٢)، بر صحت مطالب گفته شـده از انجیل مبنی بر وجود نام حضرت محمد(ص ) و اهل بیت (ع ) در این کتاب اعتراف می کند.