چکیده:
از دیرباز همواره بحرانهای مالی باعث ایجاد هزینههای هنگفت اقتصادی، اجتماعی و بعضا سیاسی در کشورهای بحرانزده گردیدهاند و در موارد متعددی با گسترش بحران مالی درونزای یک کشور به سایر کشورها، هزینههای مذکور ابعاد بینالمللی پیدا کردهاند. لذا همواره پیشبینی دقیق بروز بحرانهای مالی درونزا در کشورهای مختلف، یکی از دغدغههای اصلی اقتصادانان و محققین حوزهی اقتصاد مالی بوده است. در این پژوهش در مرحله اول و دوم بر مبنای بررسی رفتار نرخ تغییرات متغیرهای کلان اقتصاد ایران طی سالهای 1357-1391 در قالب شاخصهای چهارگانه انحراف معیار، انحراف معیار متحرک، نیم انحراف معیار و نیم انحراف معیار متحرک، و سپس با استفاده از مدل شبکه عصبی “نگاشت خود سازمانده”، ابتدا سالهای بحرانی گذشته اقتصاد ایران طی دوره مذکور تعیین گردید و در مرحله سوم با استفاده از مدل شبکه عصبی “پیشخور” مقادیر آتی نرخ تغییرات متغیرهای فوقالذکر طی سالهای 1392-1395 مورد پیشبینی قرار گرفت و در مرحله چهارم براساس نتایج مراحل یک تا سه و با استفاده از مدل شبکه عصبی “شبکه الگو” بحرانی بودن یا نبودن سالهای مذکور مورد پیشگویی قرار گرفت. نتایج نهایی این پژوهش نشان میدهد که بحران مالی ایران در سال 1391 ریشه در سالهای 1389 و 1390 دارد و ایـن بحران علیرغم ادامه حضور در سال 1392، طی همین سال بهتدریج ناپدید و سالهای 1393و 1395 سالهای غیربحرانی اقتصاد ایران میباشد، البته مدل تحقیق هشداری را بر مبنای بازگشت مجدد بحران در سال 1394 به اقتصاد ایران اعلام مینماید.
From a long time ago، predicting of financial crisis has been one of the most important concerns of economists and financial economics experts. In the first section of the present research، based on analyzing the fluctuation of rate of change of 10 Macro. variables during the period of 1358-1391 in Iran''s economy using Static and Dynamic، Variance and Semi Variance، and based on «Self-Organizing Map» neural network model، the exact years of financial crisis in Iran'' economy have been determined. Through the second section، using the «Feed Forward» neural network model، the future value of the rate of change of Macro. variables during 1392-1395 in Iran''s economy have been predicted، and finally via the third section using the «Pattern Net» neural network model and based on results of two previous sections، occurrence of financial crisis in the years of 1392-1395 has been foretold. Based on final results of the present research، it can be indicated that the financial crisis which has been occurred in the year of 1391 in Iran'' economy، which is the consequence of occurrence of financial crisis in1389 and 1390، will be continued in to the year of 1392; however، it will be evaporated gradually during it and the years of 1393 and 1395 are the years without financial crisis; albeit the model is indicating some early warning signals due to the return of crisis to Iran’s economy at the year of 1394.
خلاصه ماشینی:
در پایان لازم به ذکر است که تعریف وضعیت وقوع بحران مالی در اقتصاد ایران (در تحقیق حاضر) عبارتست از شرایطی که در آن همه یا تعدادی از بازارهای مالی (شامل بازار سرمایه، بازار پول، بازار بیمه و بازار ارز) در کشور دچار تلاطم و نوسان گشته و آثار این نوسانات در سایر بازارها (شامل بازار طلا و بازار کالا) و متغیرهای کلان اقتصادی کشور (شامل نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، کسری بودجه، تراز پرداختها، نرخ رشد نق و نرخ سود تسهیلات بانکی) نیز نمایان میگردد.
در همین راستا، نادری (1382) به ارائه یک سیستم هشدار پیش از موعد جهت پیشبینی وقوع بحران مالی (بحران ارزی) در اقتصاد ایران در دوره 1338-1378 Interactive Dicotomizer Banking Failures Bell Olmeda and Fernandez Alam et al Fuzzy Clustering Swicegood and Clark Human Judgment Celik and Karatepe Ravi and Pramodh Principle Component Neural Network Boyacioglu et al Support Vector Machine Giovanis براساس روش”استخراج علائم” 1 و مدل “لاجیت” پرداخته است.
در ارتباط با سال 1395 نیز میتوان بیان نمود که ظهور اثرات میان مدت و بعضا بلندمدت سیاستهای ضدتورمی و ضدرکودی دولت در سال 1392 و استمرار این سیاستها در سالهای 1393 و 1394 و در عین حال فروکش کردن شوک روانی احتمالی وارد شده به بازار ارز و کاهش تلاطمهای احتمالی ناشی از شوک مذکور در بازار ارز از یک طرف و شفاف شدن افق کسب و کار و سرمایهگذاری در اقتصاد کشور از بعد تعیین وضعیت تحریمها که خود ناشی از معلوم شدن نتیجه نهایی مذاکرات و متعاقب آن رفع ابهام و تردید پیرامون تثبیت تحریمهای موجود و یا کاهش و رفع آنها میباشد از طرف دیگر، میتواند باعث فاصله گرفتن سال 1395 از شرایط و وضعیت وقوع بحران مالی در سالهای 1391 و 1392 و حتی 1394 گردد.