چکیده:
از موضوعات مورد غفلت در مباحث گواهان روز قیامت، بحث ناظران دنیوی است. خداوند نظارت را به عدهای از عاملان دنیوی از جمله پیامبران به ویژه پیامبراکرم’ و ائمه اطهار^ تفویض نموده است. مقاله حاضر با بررسی واژه قرآنی نظارت و معادل آن و دیدگاههای تفسیری و ادله روایی و قرائن سیاقی آیات مربوطه بر آن است که هر قومی ناظری برگزیده از سوی خدا دارد که بر اعمال امت خود نظارت میکند. گستره نظارت پیامبر’ بر تمام اهل بشر از آغاز تکون عالم امکان تا آخر عالم است. مفسران اهل سنت ناظران بعد از پیامبر’ را با روش اجماع پذیرفتهاند، اما مفسران شیعه با در نظر گرفتن قرائن و شواهد آیات و ادله روایی، ائمه اطهار^ را به عنوان ناظر بر اعمال مردم معرفی کردهاند که نظارت آنان تا روز قیامت در حال حیات و ممات بر امت اسلام گسترده است. در این مقاله آراء اهل سنت بررسی و در نهایت رای صحیح بیان شده است
خلاصه ماشینی:
این مقاله درصدد آن است که دو قسم از گواهان روز قیامت و ناظران دنیا را ـ پیامبران^ و ائمه اطهار^ ـ بررسی کند و به این سؤال پاسخ دهدکه آیا این نظارت اختصاص به پیامبر| دارد و یا به سایر امت نیز سرایت میکند، اگر به سایر امت سرایت میکند آیا همه امت اسلام شاهد و ناظر هستند، یا به عدهای از امت، که همان ائمه اطهار^ هستند اختصاص دارد؟ و در نهایت نحوه نظارت پیامبر| و ائمه اطهار^ و عرضه اعمال امت بر آنان چگونه است؟ الف) در لغت نظارت مشتق از نظر ینظر نظرا بهمعنای نگاه کردن و شاهد چیزی بودن است (فراهیدی، 1414: 3) البته دیدن گاهی با چشم است «و إذا ما أنزلت سورة نظر بعضهم إلیٰ بعض؛(توبه / 127) و هنگامی که سورهای فرو فرستاده شود، برخی آن [منافق] ان به برخی [دیگر] نگاه میکنند.
(طباطبایی، 1417: 18 / 272؛ (رازی، 1408: 17 / 328) قابل ذکر است که در بررسی اقوال، مفسران ذیل آیات ذکر شده نظارت پیامبر| بر امت خویش را اثبات کردهاند؛ عدهای حضور فیزیکی را مطرح کرده و عدهای دیگر به صورت مطلق بیان کردهاند که نظارت پیامبر| بعد از وفات را نیز ثابت میکند، در ادامه به بررسی آنها پرداخته میشود: چگونگی نظارت پیامبر| اگر «هولاء» در آیاتی مانند 89 نحل «و جـئنا بـک شهـیدا علیٰ هٰؤلاء»، اشاره به گواهان امتهای پیشین باشد آنگونه که در برخی از روایات آمده است، هر پیامبری در حال حیات و ممات از طریق مشاهده باطنی و روحانی احوال تمام امت خویش را ناظر خواهد بود.