چکیده:
نهج البلاغه ، نه تنها به عنوان یک متن ادبی، بلکه به عنوان منبعی سرشار از معنویت و اخلاق در بـین مسـلمانان شناخته شده است . با توجه به نقش این کتاب در دین ، فرهنگ و ادبیات فارسی، تحقیق حاضر سعی نموده تا بـا واکاوی کتب و دیوان برخی از ادیبان و شاعران فارسی، از دوره های زمانی مختلف ، موضوعات و مفاهیم اخلاقی نهج البلاغه را که در متون فارسی به صورت شعر یا ضرب المثل منعکس شده است مورد شناسایی قرار داده و بـه تفکیک بیان نماید. به این منظور، از مطالعات کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی استفاده شـده اسـت . نتـایج نشان داد که همبستگی نزدیکی میان آموزه های ارائه شده در نهج البلاغه با پندها، اندرزها، مثل ها و اشعار فارسی وجود دارد. این همبستگی به اندازه ای است که گاه عبارت فارسی کاملا برگرفته از عبارت عربی بـوده و گـاهی نیز از نظر مضمون و نوع کاربرد، نزدیکی بسیاری میان آنها دیده میشود. این تطابق ، با توجه به تعلـق شـعرای فارسی به سبک ها، دوره ها و شرایط اجتماعی مختلف ، حاکی از تاثیرپذیری از نهج البلاغه و توجه آنها به تـرویج آموزه های دینی این کتاب دارد.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به نقش این کتاب در دین ، فرهنگ و ادبیات فارسی، تحقیق حاضر سعی نموده تا بـا واکاوی کتب و دیوان برخی از ادیبان و شاعران فارسی، از دوره های زمانی مختلف ، موضوعات و مفاهیم اخلاقی نهج البلاغه را که در متون فارسی به صورت شعر یا ضرب المثل منعکس شده است مورد شناسایی قرار داده و بـه تفکیک بیان نماید.
که ضرب المثل هایی با مفهوم مشابه آنها در زبان فارسی عبارتند از؛ گره به باد نمیتوان زد (شـکورزاده ، ١٣٨٠: ١٤١) و یا؛ آب در غربال است و باد در چنبر (بهمنیار، ١٣٦٩: ٣١؛ دهخدا، ١٣٦٣: ج ١، ٤) در مورد دوستی و نیکویی، عبارتی از نهج البلاغه با مضمونی معادل در فارسی وجود دارد که محبت و دوستی را عامل جذب دوست بیان نموده اسـت ؛ البشاشـه حبالـه المـوده (کلمـات قصـار ٦ نهـج البلاغـه ): خوشرویی دام دوستی است .
سعدی و صائب تبریزی نیز به ترتیب در شعر و مثل زیر به همین موضوع اشاره داشته اند؛ تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نفهته باشد (شکورزاده ،١٣٨٠: ٤٤٧) گوهر ذاتی هر کس ز کلامش پیداست (دهخدا، ١٣٦٨: ٧٩؛ شکورزاده ،١٣٨٠: ٦٢٧) در اینجا به این مفهوم از نهج البلاغه اشاره شده است که انسان نـادان نسـنجیده و بـدون فکـر حـرف میزند ولی عاقل بدون توجه به احساسات و از روی عقل سخن میگوید؛ لسان العاقـل وراء قلبـه و قلـب الأحمق وراء لسانه (کلمات قصار ٤٥٠ نهج البلاغه ): زبان عاقل پشت قلب اوست و قلـب نـادان زیـر زبـان اوست ."