چکیده:
کشور ایران در دورههای مختلف و امروزه دارای مردمی با گرایشهای مذهبی و دینی متفاوت است ولی از آنجایی که اکثر مردم را مسلمانان و خصوصا شیعیان تشکیل میدهند به آثار اجتماعی وقف اسلامی در ایران اشاره میکنیم و باز با توجه به گستردگی آثار اجتماعی وقف اسلامی در ایران، در این تحقیق به بیست و یک بعد از این آثار پرداخته و به اسناد موجود در سازمان اوقاف و امور خیریه و لیست نیات واقفین که در سال 1391 به اهتمام دفتر اسناد اوقافی سازمان اوقاف و امور خیریه از تمامی اسناد وقفی موجود در کشور استخراج شده اشاره مینماییم. در قسمتهای قبلی این مقاله، به هفده بعد از آثار اجتماعی وقف که عبارت بودند از: امنیت اجتماعی، عدالت اجتماعی، حل معضلات و مشکلات فردی و اجتماعی، آبادی شهرها، نوعدوستی، کمک به نیازمندان، رفع نیازهای مردم، برگزاری مراسم دینی، ایجاد اماکن مذهبی، اهتمام به کتابخانهها، کارآفرینی، توسعهی پایدار، تامین بهداشت و درمان، گسترش رفاه، کاهش فقر مادی، رونق گردشگری و ایجاد رقابت سالم و مفید اشاره نمودیم و در قسمت پایانی به چهار بعد دیگر از این آثار که عبارتند از: ارائه آموزش، پرداخت مبالغ کمک آموزشی و شهریه، ایجاد ارتباط سالم در جامعه و ایجاد فرهنگ صحیح میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
این نکته حائز اهمیت است که در قدیم، فقط مدارس علمیه و مراکز علمی جایگاه علم و دانش نبوده بلکه در مساجد نیز کرسیهای درس برقرار بوده است، لذا بسیاری از مدارس علمیه یا در کنار مسجد بودند و یا در درون خود جایی را برای مسجد اختصاص میدادند همچنان که مساجد جامع در حکم نخستین دانشگاههای عمومی برای آموزش در امر دین و دنیای مسلمانان بودند که این امر در تأسیس مسجدالنبی در مدینه منوره به عنوان خانه خدا مد نظر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و همه نو مسلمانان قرار گرفت.
برخی از واقفان مجتمعهای آموزشی ایجاد کردهاند که برای مثال در موقوفات امروز میتوان به سلسه مدرسههای البرز اشاره کرد که مرحوم حسین علی البرز موقوفاتی را برای این تأسیس و گسترش مدارس و بالا بردن کیفیت آموزش، اختصاص داده است[7] بنیاد فرهنگی البرز در اسفند ماه 1342 در تهران تأسیس و هدف این بنیاد شکوفا نمودن استعدادهای نهفته نسل جوان و دانشپژوه کشور بوده و به همین منظور بنا شده بود به همین خاطر اقدامات زیر را سرلوحه برنامه خود قرار داده بود: 1ـ اعطای جوایز حسن تحصیل به دانشآموزان و دانشجویان 2ـ اعطای جوایز به دانشمندان و پژوهندگان و مخترعین 3ـ اعطای کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان به صورت وام بدون بهره 4ـ کمک به چاپ و نشر کتابهای علمی و مذهبی 5ـ احداث مدارس و مراکز آموزشی این بنیاد از تاریخ تأسیس تا سال 1357 که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست توانسته بود به 1452 نفر دانشجو کمک هزینه تحصیلی و وام اشتغال به کار بدون بهره پرداخت کند؛ و نیز در همین زمان توانست به تعداد بسیاری از دانشآموزان و دانشجویان رتبه ی اول و دانشمندان و پژوهندگان و مخترعان و مکتشفان جوایزی اعطا کند.