چکیده:
بهکارگیری کارامد فنون و روشهای برنامهریزی در رهیافتهای مبتنی بر تفکر راهبردی نیازمند درک درست پایههای نظری پشتیبان این فنون و روشها است. فن SWOT پس از توسعه نخستین آن در مدیریت کسب وکار در برنامهریزی فضایی نیز کاربرد گستردهای یافته است و در فعالیتهای برنامهریزی فضایی در کشور ایران نیز بکار گرفته میشود، در حالی که چارچوب بکارگیری آن، چنانکه که پاسخگو به چارچوب نظری پشتیبان آن (یعنی تفکر راهبردی) و زمینه بکارگیری آن (یعنی برنامهریزی فضایی و متفاوت از مدیریت کسبوکار)، باشد تدقیق نشده است هدف اصلی این تحقیق تبیین ماهیت و چگونگی استفاده از فن SWOT (در برنامهریزی فضایی) در چارچوب تفکر راهبردی و رهیافت اختیار راهبردی است. این مقاله روش کاری دوگانه را اختیار میکند که نخست در بعد توصیفی- تحلیلی، به ارتباط فن SWOT با ویژگیهای برنامهریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی میپردازد و دوم در بعد تحلیلی- تجویزی، چارچوب بکارگیری این فن را چنانکه به ارتباط ردیابی شده پاسخگو باشد پیشنهاد میکند. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای پژوهشهای برنامهریزی فضایی و مدیریت است. این مقاله چارچوبی شامل سه مرحله اصلی برای بکارگیری فن SWOT در برنامهریزی فضایی و رفع ابهامهای ناشی از تفاوتهای بکارگیری این فن در برنامهریزی فضایی متفاوت با مدیریت کسبوکار در بخش خصوصی پیشنهاد میکند. در مرحله نخست سیستم برنامهریزی فضایی و محیط آن شناسایی میشود تا امکان تعیین عوامل درونی (یعنی عناصر سیستم برنامهریزی فضایی) و عوامل بیرونی (یعنی عناصر محیط سیستم برنامهریزی فضایی) در مراحل بعدی این فرایند فراهم شود. در دومین مرحله که چارچوب سیستماتیک برای تحلیل راهبردی تدوین میشود، پیشنهادهای این مقاله برای پرسشهای کلیدی تعیینکننده عوامل درونی و بیرونی معرفی میشوند. مرحله سوم پیشنهاد مجموعه گزینههای راهبردی امکانپذیر از طریق رویارویی عوامل درونی و بیرونی است، یعنی طراحی راهبردهای برنامهریزی فضایی که با توجه به نقاط قوت و ضعف سیستم از یکسو، و قیود و عدم و قطعیتهایی که بر سیستم اثرگذار هستند، امکانپذیر و مقدور باشند.به کارگیری کارامد فنون و روش های برنامه ریزی در رهیافت های مبتنی بر تفکر راهبردی نیازمند درک درست پایه های نظری پشتیبان این فنون و روش ها است . فن SWOT پس از توسعه نخستین آن در مدیریت کسب وکار در برنامه ریزی فضایی نیز کاربرد گسترده ای یافته است و در فعالیت های برنامه ریزی فضایی در کشور ایران نیز بکار گرفته می شود، در حالی که چارچوب بکارگیری آن ، چنانکه که پاسخگو به چارچوب نظری پشتیبان آن (یعنی تفکر راهبردی ) و زمینه بکارگیری آن (یعنی برنامه ریزی فضایی و متفاوت از مدیریت کسب وکار)، باشد تدقیق نشده است هدف اصلی این تحقیق تبیین ماهیت و چگونگی استفاده از فن SWOT (در برنامه ریزی فضایی ) در چارچوب تفکر راهبردی و رهیافت اختیار راهبردی است . این مقاله روش کاری دوگانه را اختیار می کند که نخست در بعد توصیفی - تحلیلی ، به ارتباط فن SWOT با ویژگی های برنامه ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی می پردازد و دوم در بعد تحلیلی - تجویزی ، چارچوب بکارگیری این فن را چنان که به ارتباط ردیابی شده پاسخ گو باشد پیشنهاد می کند. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای پژوهش های برنامه ریزی فضایی و مدیریت است . این مقاله چارچوبی شامل سه مرحله اصلی برای بکارگیری فن SWOT در برنامه ریزی فضایی و رفع ابهام های ناشی از تفاوت های بکارگیری این فن در برنامه ریزی فضایی متفاوت با مدیریت کسب وکار در بخش خصوصی پیشنهاد می کند. در مرحله نخست سیستم برنامه ریزی فضایی و محیط آن شناسایی می شود تا امکان تعیین عوامل درونی (یعنی عناصر سیستم برنامه ریزی فضایی ) و عوامل بیرونی (یعنی عناصر محیط سیستم برنامه ریزی فضایی ) در مراحل بعدی این فرایند فراهم شود. در دومین مرحله که چارچوب سیستماتیک برای تحلیل راهبردی تدوین می شود، پیشنهادهای این مقاله برای پرسش های کلیدی تعیین کننده عوامل درونی و بیرونی معرفی می شوند. مرحله سوم پیشنهاد مجموعه گزینه های راهبردی امکان پذیر از طریق رویارویی عوامل درونی و بیرونی است ، یعنی طراحی راهبردهای برنامه ریزی فضایی که با توجه به نقاط قوت و ضعف سیستم از یک سو، و قیود و عدم و قطعیت هایی که بر سیستم اثرگذار هستند، امکان پذیر و مقدور باشند.
خلاصه ماشینی:
"تصویر ٦- ماتریس نشان دهنده برونداد نهایی مسیر تحلیلی فن SWOT در برنامه ریزی فضایی : عوامل درونی و بیرونی عوامل مطلوب برای عوامل نامطلوب دستیابی به اهداف برای دستیابی به عرصه های جست وجوی عوامل درونی و بیرونی سیستم برنامه ریزی اهداف سیستم فضایی برنامه ریزی فضایی زیرسیستم کالبدی • منابع یا دروندادهای زیر کنترل ـ فعالیتی سیستم عوامل • فرایندهای تبدیل یا راهبردهای نقاط قوت نقاط ضعف درونی زیرسیستم جاری سیستم تصمیم گیری • بروندادهای زیر کنترل سیستم زیرسیستم کالبدی ـ فعالیتی عوامل زیرسیستم طبیعی • عدم قطعیت ها فرصت ها تهدیدها بیرونی زیرسیستم • قیود تصمیم گیری زیر سیستم ارزشی منبع : نگارندگان ، ١٣٩٢، برای استفاده در این مقاله ٣-٤- مرحله سوم ؛ پیشنهاد مجموعه گزینه های راهبردی امکان پذیر فن SWOT در مسیر تحلیلی خود افزون بر عوامل درونی ، عوامل بیرونی و خارج از کنترل سیستم برنامه ریزی را نیز شناسایی می کند تا تأثیر عوامل محیط بر پدیده مورد برنامه ریزی را بشناسد و از تجویز راه حل های کم توان یا غیر قابل اجرا (به علت وجود قیود یا عدم قطعیت ها) دوری کند، یعنی راهبردهایی قابل اجرا، پاسخگو به تغییرهای سیستم در طول زمان و مطابق با شرایط اجتماعی ، اقتصادی ، سازمانی ، فرهنگی تولید کند."