چکیده:
مقاله حاضر تحت عنوان : «مقایسه سبک شناسانه بین نامه های تاریخ بیهقی و متن روایی» است ، که در حوزه دستگاه زبانی مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته است . دستگاه زبانی که در تحقیقات ادبی جزء حوزة شکل محسوب می شودبه سه قسم تقسیم می شود: ١- بخش آوایی ٢- بخش واژگانی ٣- بخش محتوایی تقسیم می گردد. از این سه بخش فقط بخش واژگانی و محتوایی چهارچوب این پژوهش راتشکیل می دهد.این حوزه عموما ماهیت سبک شناختی دارد. اهمیت و ضرورت این پژوهش آن است که روشن شود با عنایت به اینکه بیهقی از منشیان و دبیران دربار غزنوی بود، آیا نامه های اداری او با متن روایی که بدون هیچ قید و شرطی نوشته شده است ، تفاوت یا تشابهی دارد؟ دستاوردهای پژوهش روشن می سازد که نامه های اداری و متن روایی از حیث واژگانی، نسبت به یکدیگر تفاوت چشمگیر و قابل ملاحظه ای ندارند، ولی از حیث محتوایی و ساخت های انحرافی تفاوت شیوة نگارش نامه های اداری با شیوة نگارش متن بسیار ملموس و بیانگر مطالبی از این قرار است : متن روایی یک متن توصیفی و آهنگین است و صبغۀ شعری دارد، ولی نامه های اداری ظاهری خشک ، و رسمی دارد و فقط برای رساندن مقصودی به طور کوتاه و مختصر نوشته می شود. در نامه های اداری نویسنده نمی تواند از شگردهای داستان پردازانه در نثر خود استفاده کند یا دست به دامان تخیل بیاویزد و وارد این عرصه گردد، در حالی که استفاده از چنین شگردی خاص متون داستانی و روایی است .
خلاصه ماشینی:
"بررسی سطح زبانی سطح لغوی یا سبک شناسی واژه ها در این بخش لغات فارسی و عربی ، لغات بیگانه مثلا ترکی ، افعال از حیث ساختمان و زمان ، حروف اضافه ، صفت ها و قیدهای به کار رفته در متن روایی و نامه ها مورد بررسی قرار گرفته است که جامعه آماری آن به شرح زیر است .
٧ درصد) می باشد و بیانگر آن است که به لحاظ ویژگی سبکی و در مقایسه با سبک نثر دورة پیش از خود (سامانیان ) نسبت بسامد افعال به کل واژگان به کار رفته درمتن انتخابی از تاریخ بیهقی از حالت اعتدالی شبیه به نثر امروزین زبان فارسی است .
این مطلب بیانگر آن است که با توجه به شغل نویسنده کتاب (دبیری دیوان رسالت ) و حضور وی در دربار سلاطین غزنوی و حساسیت ها و پنهان کاری های خاص دربار که جزو ملزومات اساسی زندگی شغلی از این گونه است ، می بایست از افعال مجهول بیشتری استفاده می شده ؛ اما به دلیل صداقت خاصی که در شیوة بیان و کردار بیهقی وجود دارد، نیازی به بهره گیری از فعل مجهول و پنهان کردن فاعل و کنندة کار در نوشتۀ خود احساس نمی کرده است .
زمان فعل ها: کل فعل های به کار رفته از حیث زمان ٢٢ فعل است که نسبت آن به کل واژگان ١٣ درصد می باشد و از این تعداد ٤ فعل مضارع التزامی (١٨."