چکیده:
در این مقاله آرای محمد مجتهد شـــبســـتری در باب حقیقت ایمان مورد تحلیل و بررسـی قرار گرفته اسـت . از دیدگاه ایشـان ، «ایمان » حقیقتی از سنخ تجربه های دینی اســت و نه تنها با مقوله نظر و اســتدلال میانه ای ندارد، بلکه اصــلا با علم و معرفت به صـورت عموم و با اعتقاد و باور به صورت خاص رابطه ندارد. وی ایمان را با شک قابل جمع میداند، ولی با یأس قابل جمع نمیداند. ایشــان بر اســاس روش پدیدار شــناختی تاریخی معتقد است که مسلمانان بیشتر باید متکی بر تجارب دینیشان باشند تا معارف دینی، زیرا احیای دین وابسـته به احیای تجارب دینی مسـلمانان است نه احیای تفکر و معارف دینی؛ چرا که معارف دینی بر گرفته از تجارب دینی اســـت که عمیق ترین لایه دین است . در باب حقیقت ایمان ، شبستری در ابتدا میخواهد تجربه های همه مؤمنان را به صورت کلی ملاک و معیار ایمان قراردهد تا شامل هر مدعی ایمان بشود، اما در مقام تبیین حقیقت تجربه های اصـیل دینی به گونه ای پیش میرود که بسـیار از ســطح های زندگی انسـان را شامل نمیشود، لذا در بررسی و تحلیل نظریات ایشان میتوان به این نتیجه رسید که انسجام درونی گفته های وی در مورد حقیقت ایمان زیر سئوال می رود.
خلاصه ماشینی:
"(نک : شبستری، ١٣٨٣: ١٠٣) او معتقد اسـت که در تعریف ایمان ، بدون مراجعه به آثار دیگران ، باید به آن حوادثی که در صدر اســلام ، اتفاق افتاده اســت ، توجه ویژه مبذول داریم و آن حوادث را بازســازی کنیم و بگـذاریم کـه خود آن حوادث ، برای مـا داســـتـان جذاب ایمان را بازگو کنند، زیرا آثار دیگران ، همیشــه با پیش فرض های خاص همراه اســت که ما را از حقیقت ایمان دور و دورتر میکند.
(همان :١٠٠) از تعریف فوق چنین بر میآید که وی، منبع دوم را بیشتر میپسندد و با دیدگاهش در بحث تجربه های دینی که یکی از مبانی ایشـان دربارة ایمان اسـت ، سازگارتر است ؛ زیرا از نگاه او، ایمان تصـدیق و باوری که متعلق آن ، یک گزاره باشد، نیست .
(همان : (104 حقیقت ایمان در نگاه شبستری پیش از پرداختن به اصــل بحث ، لازم اســت درباره تاریخچه تجربه های دینی به صــورت کوتاه به چند نکته اشــاره کنیم ، زیرا با مســئله مورد نظر ارتباط نزدیکی دارد.
(مجتهد شبستری،١٣٨٣: (110-109 نکته دیگر این اسـت که بر اسـاس گفته های پیشـین آقای شبستری، تجربه های دینی عمیق ترین لایه دین اسـت که حقیقت ایمان را تشـکیل میدهد، اما چهار مانع اساسی سـر راه مؤمن وجود دارد که به صورت مداوم ، رهزن رسیدن به تجربه های اصیل است ."