چکیده:
چکیده اگزیستانسیالیسم مکتبی فلسفی است که نخستین بار سارتر آن را اشاعه داد. بر طبق اصول این نظام اندیشگی انسان نخست به وجود خود پی میبرد و آنگاه تعریفی از خود و جهانش ارائه میدهد کهاز این پس باید آن را بسازد. پس از این وجود یافتن، او همواره با مسایلی روبهرو است که عناصر اصلی اندیشة اگزیستانسیالیسم میباشند: آزادی و وانهادگی، دلهره، بیچارگی و نوستالژی. در این مقاله بر آنیم تا داستان «گدای» ساعدی را بر اساس ویژگیهای این مکتب بررسی کنیم. مطالب به روش کتابخانهای ـ اسنادی گردآوری شد و با توجه به نکات گفته شده، مشخص شد غلامحسین ساعدی، نویسندة توانای داستان کوتاه، در داستان «گدا» تمامی مسایل طرح شده در این مکتب را در قالب شخصیت خانم بزرگ ارایه داده است.
خلاصه ماشینی:
"اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر سارتر اگزیستانسیالیسم یا مکتب اصالت وجود، مکتبی فلسفی است مبنی بر اینکه انسان موجـودی اسـت که وجود او بر ماهیت وی تقدم دارد، بدین معنا که انسان پیش از آنکه جهان اطـراف خـود را بشناسـد، وجود مییابد؛ یعنی متوجه وجود خود میشود و آنگاه در جهان سر بر میکشد و تعریفی از خـود ارائـه میدهد که رسیدنش بدان شناسایی پیش از وجود یافتن او امکانپذیر نبود؛ به عبارت دیگر، فرد تا پیش از این به دیگران وابسته بود و تصوری مستقل از خود نداشته است که بر اسـاس آن بخواهـد زنـدگی را بشناسد و بیافریند و در چنین شرایطی او در جهان وانهاده شده است بدون وجود نیرویی برتـر کـه او را هدایت و یاری کند: «اگر واجب الوجود نباشد، لااقل یک موجود هست که در آن وجود مقدم بر ماهیـت است .
اما به محض پی بردن بدین مطالب ، همچنین ما متوجه افراد دیگری نیز میشویم و اینکـه آزادی ما در گرو آزادی آنهاست ، چراکه در همان ابتدا متوجه میشویم که بـرای رسـیدن بـه حقیقـت بایـد از دیگران عبور کنیم و دیگری لازمۀ وجود من است و در چنین شرایط است که آدمی تصـمیم مـیگیـرد که خود و در نتیجه ، دیگران چگونه باشند (؛ زیرا هر فرد در ایـن جهـان بـا دیگـران در پیونـد اسـت و کارش برای آنها الگوست ).
خانم بزرگ نیز روزی که شوهرش مرد، هیچ گونه تصـوری از ایـن آزادی جدید خود و تنهایی همیشگی خود نداشت و بـه همـین دلیـل ، در ابتـدا خوشـحال اسـت و بـا خنـده میگوید که این بار برای کاری مهم بازگشته است ؛ زیرا تصور میکند برای حقی که بر گردن فرزنـدانش دارد، آنها از او نگهداری خواهند کرد یا حداقل برای حفظ آبرویشان چنین خواهند کرد."