چکیده:
صاحببن عبّاد، وزیر ایرانی و ادیب نامبردار عصر عباسی، از جمله افرادیست که تصویرش به عنوان شخصیّتی بیگانه، در شعر ابننباته سعدی و شریف رضی (شاعران عراقی دورة عباسی) انعکاس یافته است. در این مقاله تصویر شخصیّت صاحب، بر اساس مبانی مهم تصویرشناسی، در شعر این دو شاعر مورد بررسی قرارگرفته است. نتیجة تحقیق بیانگرآن است که تصویرسازی، به روش غیرمستقیم بینامتنی(از طریق نامه نگاری صاحب با ابننباته و شریف) صورت پذیرفته و تصویر در دو حالت تسامح و تحریف مثبت خوانش شده است. از آنجایی که نامهنگاری، باعث ایجاد رابطة دوستانه میان صاحب و آنها وکاهش نقش سایر عوامل در تصویرسازی گردیده وحالت تسامح نسبت به حالت تحریف مثبت،کاربرد بیشتری داشته، تصویر شخصیّت وی در آثار ایشان، به واقعیت نزدیکتر شده است. افزون بر این، تشابه روش تصویرسازی و عوامل موثّر برآن، سبب شباهت هرچه بیشتر تصویرسازی آن دو از شخصیّت صاحب گردیده است.
خلاصه ماشینی:
با این تفاسیر، اشعار این دو شاعر، دربارة شخصیت یاد شده، دارای قابلیت بررسی در حوزة تصویر شناسی است، از همینرو در پژوهش حاضر با هدف اطلاع از دیدگاه آن دو نسبت به شخصیت مذکور تصویر او در شعر ایشان مورد کاوش قرار میگیرد تا پاسخ قانعکنندهای برای پرسشهای زیر به دست آید: 1- تصویرسازی شخصیت صاحببن عباد به چه روشی صورت پذیرفته است؟ 2- شخصیت صاحببن عباد با چه حالتی خوانش شده است؟ 3- تصویر شخصیت صاحببن عباد در شعر ابننباته و شریف چقدر با واقعیت مطابقت دارد؟ به منظور پاسخگویی به پرسشهای مذکور، در ادامه ضمن اشارهای گذرا به پیشینة پژوهش، تبیین مقولة تصویرشناسی، معرفی صاحببن عباد، شخصیت او براساس مبانی تصویرشناسی واکاوی میگردد.
به طور کلی با توجه به آن چه دربارة تصویر شجاعت صاحب، در شعر ابننباته بیان شد، این نتیجه به دست میآید که او در خوانش صفت مذکور گاهی حد اعتدال را نگه داشته و گاهی از آن منحرف شده و به مبالغه و اغراق روی آورده است.
و چنانکه روشن است همچون ابننباته به شکل معقول و منطقی و در حالت تسامح صفت مذکور را خوانش کرده است؛ زیرا همانطور که پیشتر بیان شد، صاحب، فرد سخی و بخشندهای بوده و سخاوت او عدة زیادی را شامل شده است و این امر به تأیید منابع تاریخی نیز رسیده است.
با بررسی دو مقولة مذکور روشن شد که ابننباته و شریف از طریق روش غیر مستقیم بینامتنی (نامهنگاری بدون واسطه)، با صاحب ارتباط یافته و به تصویرسازی شخصیت او در شعر خود پرداخته و شخصیتش را در دو حالت تسامح و تحریف مثبت خوانش کردهاند.