چکیده:
انسان امروزین تحت تاثیر تحولات و دگرگونی های فرهنگی-اجتماعی درون و برون جامعه ایی، هویت های متعددی را کسب نموده است و برخلاف گذشته به موجودی چندساحتی با ابعاد و جنبه های قومی، فرهنگی، ملی، مذهبی و... تبدیل شده است. فرد زمانی خویشتن را در قوم و گروه قومی اش جستجو می کند و زمانی دیگر ملت و ملیت برایش حائز اهمیت می شود. گاه نیز این دو را با هم و در کنار هم می بیند و بدان ها احساس تعلق و تعهد می نماید. مقاله حاضر با استفاده از تئوری های روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی و مردم شناسی با بررسی دیدگاه های نظری و منابع تجربی در خصوص هویت قومی وملی، چارچوب و الگوی نظری را طراحی و بر اساس آن فرضیاتی را مطرح نموده است. روش تحقیق به صورت تلفیقی بوده که مشتمل بر دو بخش پیمایشی وتاریخی است. جمعیت آماری شامل 404 نفر افراد بالای 15 سال متعلق به 6گروه قومی عمده ساکن کرج است. نتایج پژوهش بیانگر وجود تشابهات و قرابت بین هویت قومی و ملی است. نتایج همچنین بیانگر این است که بعد هویت ملی در افراد قوی تر از هویت قومی است، اما این مساله دال بر ضعف هویت قومی در نزد گروه های قومی نیست. یافته ها نشان می دهد که متغیرهای سن، گستره روابط، میزان استفاده از رسانه و سرمایه فرهنگی اثر مستقیم و فزاینده ای بر شکل گیری هویت قومی و ملی دارند و از سوی دیگر افزایش احساس محرومیت نسبی در افراد تاثیر منفی برشکل گیری این هویت ها دارد. در مجموع 5 متغیر فوق حدود 25 درصد از تغییرات شکل گیری هویت قومی و ملی در نزد افراد را تبیین می نمایند.
خلاصه ماشینی:
در سـطح خـرد نیـز بایسـتی اذعـان نمودکه یک فرد می تواند دارای ابعـاد و لایـه هـایی از هویـت هـا بـوده و وجـود آنهـا در کنـار همدیگر به منزله نوعی تعارض و تناقض و یا نفی دیگری قلمداد نمیشود بلکـه ایـن هویـت هـا می توانند در تعامل و تعاون با یکدیگر بـوده و بسـته بـه شـرایط و موقعیـت هـای مختلـف یـک "هویت مرکب "را خلق نموده ، اما سئوالی که مطرح میشود اینست که چه عواملی در این بـین و با چه سازوکاری میتوانند درشکل گیری هویت قومی -ملی موثر و نقش داشته باشند؟ ضرورت و اهمیت چنین مطالعاتی زمانی آشکار میشود که وجود و تنوع بسیار گسـترده ای از هویت های قومی، فرهنگی، زبانی و نژادی اگر به خـوبی مـدیریت نشـود و هـر کـدام از ایـن هویت ها به گونه ای افراطی برساخته شود، مـیتوانـد زمینـه و بسـتری بـرای تعارضـات قـومی و واگرایی ملی فراهم آورد، موضوعی که همواره به عنوان دغدغـه اصـلی دولتمـردان و مـدیران ارشد کشور محسوب میگردد.
بطـور کلـی مطالعه تاریخی چندهزاره ساله بیانگر این واقعیت است که علیرغم لشکرکشیهای اقوام و قبایل به ایران ، پایه های هویـت ملـی بـدلیل وجـود مرزهـای جغرافیـایی کمـابیش مشـخص و حـدود سرزمینی، وجود دین رسمی و همچنین به سبب بهره مندی از میراث ادبی و فرهنگی مشترک و از سوی دیگر داشتن استقلال سیاسی و در یک سده اخیر دولت متمرکز، قانون اساسی و پـرچم واحد به عنوان عناصر ملی، شکل گرفتـه و تثبیـت شـده اسـت .
Historiographical Debats about Ethnicity and nasionalism,polity press,publishers LTD.