چکیده:
جمهوری اسلامی ایران بهسبب مقاومت در برابر نظام سلطه، آماج تهاجمهای متعددی قرار گرفته است. از جملة این تهاجمها، تهدیدها و تحریمهای اقتصادی است. بر همین اساس، مقام معظم رهبری بحث «اقتصاد مقاومتی» را بهعنوان بهترین راهبرد مطرح کردند. از نظر ایشان، یکی از راهکارها حمایت از تولید ملّی و کار و سرمایة ایرانی است. از آنرو که اینگونه تهدیدها و تحریمها در دورههای گذشته نیز در کشور ما سابقه داشته، این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که در تجربة تاریخی ما، علمای شیعه برای حمایت از تولید ملّی و کار و سرمایة ایرانی چه راهکارها و اقداماتی داشتهاند؟ برای پاسخ به این سوال، عملکرد و بیانات علمای شیعه در دورة قاجار، که دوران هجوم اقتصادی غرب به ایران بوده، در متون تاریخی بر اساس روش «تحلیل محتوای کیفی» بررسی شده است. نتیجة این بررسی آن است که عالمان شیعه با صدور بیانیه، در تحریم کالاهای خارجی و ترویج کالاهای داخلی، تشویق و حمایت از تاسیس شرکتهای اقتصادی داخلی و تعهد عملی به استفاده از کالاهای داخلی و قناعت در زندگی، نقش زیادی در این زمینه داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
نکتة مهمی که در این اقدامات وجود دارد این است که برای رسیدن به خودکفایی و استقلال اقتصادی و رونق تولیدات داخلی بر حرکت و اقدام ملی مبتی بر قناعت و پرهیز از تجمل تأکید فراوان شده است؛ چنانکه حاج آقا نورالله اصفهانی در یکی از سخنرانیهای خود میفرمایند: امروزه بر ملت ایرانیه و حوزة اسلامیه لازم و متحتم که در رفع احتیاج از خارجه به قدر مقدور و اندازة میسور بکوشیم؛ یعنی لوازم زندگانی را ...
آیتالله مامقانی نیز در واکنش به تأسیس این شرکت و تولید لباسهای داخلی و اسلامی، از اینکه این کار موجب استقلال از بیگانه و رفع احتیاج به اقتصاد آنها میشود، ابراز خرسندی میکند: بحمدالله تعالی، فراهم شدن اسباب تداول [رواج] منسوجات اسلامیه و سد ابواب حوائج مسلمین از ممالک، از نعم عظیمة این عصر بابرکت است.
مرحوم حاج میرزا حسین نجل حاج میرزا خلیل تهرانی، که یکی از مراجع سهگانة نجف در عصر مشروطیت بود و فتاوای ایشان همراه با آخوند خراسانی و ملاعبدالله مازندرانی تأثیر زیادی در پیشرفت نهضت مشروطیت داشت، پس از تأسیس «شرکت اسلامیة اصفهان»، ضمن تعریف و تمجید از این اقدام و تشکر از حاج آقا نورالله اصفهانی، خود نیز متعهد به استفاده از لباسهای تولید داخل شد: «امیدوارم قسمی شود که اهل ایران به هیچ وجه من الوجوه، محتاج به آوردن و طلبیدن اجناس خارجه نشوند...