چکیده:
اهمیت فزاینده نوآوری در پیشرفت و توسعه اقتصادی کشورها، سیاستگذاری برای بهبود عملکرد نظام ملی نوآوری را به بخشی مهم از کارکرد حاکمیت در کشورهای پیشرو تبدیل کرده است. نظام ملی ثبت اختراع نیز یکی از ارکان نظام نوآوری است که نقش ویژهای را در این نظام بازی میکند و هرگونه کاستی و ناکارایی آن میتواند تاثیراتی مخرب بر فعالیتهای نوآورانه بنگاههای تولیدی و خدماتی کشورها بر جا گذاشته و به رقابتپذیری ملی آسیب برساند. در این مقاله برای نخستین بار عملکرد نظام ثبت اختراع ایران با توجه به کارکردهای پذیرفته شده آن و همچنین نگاهی به قانون و نتایج پژوهشی در جزییات آمار ثبت اختراع ایران، مورد تحلیل قرار میگیرد. همانگونه که این تحلیل نشان میدهد، عملکرد نامناسب نظام ثبت اختراع به آرامی پایههای خود این نظام ملی را سست کرده و نتایج این امر با روند پیشرفت کشور در علوم و فناوری همخوانی نداشته است.
خلاصه ماشینی:
به بیان بهتر، فلسفه وجودی نظام ثبت اختراع کارکردهای چهارگانهای (ایجاد انگیزه نوآوری، بازار آفرینی برای فناوری، تشویق افشای اطلاعات اختراع و ارسال پیام) است که از آن انتظار میرود و هرگونه قضاوت در مورد عملکرد این نظام باید با توجه به کم و کیف انجام این کارکردها باشد.
به بیان سادهتر آیا مدیران شرکتهای خصوصی در ایران نظام ثبت اختراع کشور را برای حفاظت از حقوق انحصاریشان قابل اطمینان میدانند؟ باید توجه داشت که این شرکتها بیش از دیگر ثبت کنندگان اختراع (همچون افراد، دانشگاهها و شرکتهای دولتی) به دنبال حقوق انحصاری تجاری برای اختراعات خود هستند و آنها تنها در صورت اعتماد به نظام ثبت اختراع به ادامه نوآوریهای خود دلگرم میشوند و برای خلق و ثبت اختراع بیشتر انگیزه پیدا میکنند.
بنابراین حتی اگر گفته شود که ظرفیتهای قانونی برای حفاظت از اختراعات ثبت شده در ایران وجود دارد اما بنگاههای کشور از آنها بیاطلاعند، باز هم مسئولیت این بیاطلاعی تا اندازه زیادی بر دوش مرجع ملی ثبت اختراع است.
همانگونه که پیش از این اشاره شد، اگر چه مرجع ثبت در ایران طبق قانون موظف است که تقاضانامههای ثبت اختراع را از نظر انطباق با شرایط شکلی و ماهوی بررسی نماید، اما تا به امروز سازوکارهای اجرایی بررسی ماهوی اختراعات در اداره ثبت اختراع فراهم نیامده و چنین بررسیهایی به درستی انجام نمیشود بنابراین، حتی در صورت دسترسی به متن کامل تقاضانامه ثبت، برای خواننده ابهامات فراوانی در مورد آن مطرح خواهد بود که از اعتبار اطلاعات ارائه شده بسیار میکاهد.