چکیده:
یکی از مباحث اقتصاد کلان ، معمای خست میباشد. کینز در این معما نشان داد که پس انداز بیشتر، همواره مفید نیست . یعنی در شرایط رکودی (کمتر از رشد بالقوه ) و با فرض تبعیت سرمایه گذاری از درآمد ملی، پس انداز بیشتر موجب پس انداز حتی کمتر از مقدار اولیه آن میشود. از سوی دیگر آموزه های اسلامی، مسلمانان را از زیاده روی در مصرف بر حذر میدارد و تاکید بر قناعت دارد. بدین ترتیب به طور بالقوه این شبهه ضد اسلام وجود دارد که آموزه های اسلامی با دعوت مسلمانان به قناعت عملا جامعه اسلامی را از رشد اقتصادی باز میدارد. این مقاله با روش تحقیق تحلیلی- تفسیری به بررسی آموزه های قرآنی در زمینه معمای صرفه جویی و چگونگی وقوع آن در جامعه قرآنی میپردازد. یافته های این پژوهش نشان میدهد با تدقیق در مفاهیم اقتصادی پس انداز و سرمایه گذاری در اقتصاد متعارف و بررسی رویکرد قرآنی آن ، درمییابیم دعوت اسلام به قناعت در سطح فردی منجر به کاهش مصرف در سطح کلان نمیشود و در واقع به معنای مصرف قوام یا بهینه و پس انداز در مفهومی گسترش یافته است . همچنین الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینه تخصیص منابع از طریق انفاق ، زکات ، خمس ، صدقه ، قرض الحسنه موجب افزایش مصرف دیگران در سطح کلان میشود و با سوق دادن صرفه جوییها به مصرف دیگران و سرمایه گذاری در مفهوم قرآنی و گردش مال در اقتصاد زمینه ای برای تحقق معمای خست در جامعه اسلامی باقی نمیگذارند.
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشان میدهد با تدقیق در مفاهیم اقتصادی پس انداز و سرمایه گذاری در اقتصاد متعارف و بررسی رویکرد قرآنی آن ، درمییابیم دعوت اسلام به قناعت در سطح فردی منجر به کاهش مصرف در سطح کلان نمیشود و در واقع به معنای مصرف قوام یا بهینه و پس انداز در مفهومی گسترش یافته است .
همچنین الگوی قرآنی مصرف قوام به عنوان الگوی بهینه تخصیص منابع از طریق انفاق ، زکات ، خمس ، صدقه ، قرض الحسنه موجب افزایش مصرف دیگران در سطح کلان میشود و با سوق دادن صرفه جوییها به مصرف دیگران و سرمایه گذاری در مفهوم قرآنی و گردش مال در اقتصاد زمینه ای برای تحقق معمای خست در جامعه اسلامی باقی نمیگذارند.
سیدینیا (١٣٨٨) در مقاله خود تحت عنوان «مصرف و مصرف گرایی از منظر اسلام و جامعه شناسی اقتصادی»، بعد از تبیین آثار مصرف گرایی در جامعه ، آن را از دیدگاه آموزه های اسلامی بررسی می کند و به این نتیجه می رسد که مصرف به خودی خود پدیده ای مذموم نیست و اسلام نیز مسلمانان را برای تأمین نیازهای زندگی تشویق می کند اما مصرف گرایی و هدف قرار دادن مصرف آثار منفی داشته ، همسو با مفاهیمی چون اسراف ، تبذیر و اتراف بوده و از دید اسلام مذموم شمرده شده است .
بنابراین میتوان گفت ، اگرچه صرفه جویی در سطح فردی مطابق تناقض خست که در اقتصاد کلان عنوان میشود منجر به کاهش درآمد ملی میشود اما قرآن کریم سازوکارهایی جهت گردش مال و عدم راکد ماندن آن در جامعه و در نتیجه گسترش مصرف کل نیز ارائه کرده است که از جمله مهم ترین آنها میتوان به انفاق ، زکات ، صدقه و قرض الحسنه اشاره کرد (احمد، ١٣٧٤، ص ٥١).