چکیده:
انتشار معارف و آموزههای دینی، پیش از انقلاب، در ایران، تنها از طریق رسانههای سنتی و منابر صورت میگرفته است. پس از انقلاب، رسانههای جدید مانند رادیو و تلویزیون، جایگاه مهمی در ترویج و نشر معارف دین بر عهده گرفتند. یکی از انواع برنامههایی که در طی این سالها در سیما تولید شده است؛ برنامههای گفتگومحور مذهبی است. تحقیق حاضر در پی فقر منابع مکتوب در این زمینه، پیریزی شده است و بر آن است تا از منظر مخاطب، نگاهی به این برنامهها بیندازد. این گفتگوها بر پایهی تعداد مجری و کارشناس در برنامه، قالبهای متفاوتی به خود میگیرد. سه برنامه گفتگومحور مذهبی، تحت سه قالب «گفتگوی دو نفره»، «میزگرد» و «بحث» از سه کانال متفاوت تلویزیونی، برای دختران دبیرستانی شهر قم نمایش داده شد. دادههای پژوهش با تکنیک مصاحبهی گروههای کانونی، گردآوری و از روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شدهاند. مضمون اصلی (ویژگیهای قالب گفتگوی مذهبی در تلویزیون)، شامل شش مضمون فرعی: تعداد مجری و کارشناس، موضوعات برنامههای گفتگومحور مذهبی، تواناییهای مجری، ویژگیهای ظاهری مجری، ویژگیهای میهمان، و عادات تماشا در مخاطبین این برنامهها میشود. در نتیجه، نمونه موردنظر، قالب گفتگوی دو نفره را بیش از دو قالب دیگر پسندیدند. بهعلاوه تسلط، توانایی و ظاهر مجری، فن بیان و سخنوری میهمان و موضوع برنامه نیز تاثیر زیادی بر جلب این مخاطبان به برنامه دارد. در نهایت میتوان با الگوبرداری از برنامه سمت خدا به عنوان نمونهای موفق در میان گفتگوهای مذهبی تلویزیون که با استقبال در میان این گروه سنی (دبیرستانیها) مواجه شده است، در رشد و ارتقای برنامههای گفتگومحور مذهبی کوشید.
خلاصه ماشینی:
"با تاکید بر این محور اصلی و نیز با استفاده از روش تحلیل مضمون (مضمون)، به تحلیل دادههای پژوهش خواهیم پرداخت و بر اساس آنچه نمونههای تحقیق در جریان مصاحبهها عنوان کردهاند، کدهایی برای عبارات و جملاتی که آنان بیان داشتهاند، در نظر گرفته شده است و جملات و عباراتی که بیشترین فراوانی را داشتهاند و و کاربرد بیشتری در بین مخاطبان داشتهاند، به عنوان مضامین انتخاب شدهاند که این مضامین فرعی درون یک مضمون اصلی کلی که همان ویژگیهای قالبهای گفتگوی مذهبی در تلویزیون است، قرار میگیرد.
بر اساس نیازها، علایق و خواست افراد نمونه این پژوهش (دختران دبیرستانی) میتوان برای رفع نقاط ضعف برنامههای گفتگو محور مذهبی تلویزیونی، پیشنهادهای زیر را مطرح کرد: 1ـ توجه و تاکید بر محتوای برنامههای گفتگومحور تلویزیونی و انتخاب موضوع مناسب برای این برنامهها 2ـ انتخاب زمان مناسب برای پخش برنامههای مورد نظر و پرهیز از اختصاص زمانهای کم مخاطب برای این نوع برنامه 3ـ انتخاب مجریان با سواد و جذاب و مناسب برای برنامه مذهبی و پرهیز از انتخاب مجریانی که صرفا اعلامکننده مباحث و تنها تایید کننده در بحث هستند 4ـ تولید برنامههایی خاص سنین نوجوانی و متناسب برای مخاطبان در مقطع دبیرستان و انتخاب مجریانی که توانایی برقراری ارتباط بیشتر و بهتری با جوانان دارند 5ـ انتخاب چیدمان جذاب و صرف هزینه برای برنامههای مذهبی همانند ویژه برنامههای نوروز و ماه رمضان و نورپردازیهای جالب برای این برنامهها 6ـ توجه به مسائل و مشکلات جوانان و نظر سنجی از دانشآموزان دبیرستانی توسط سازمان صدا و سیما 7ـ بهرهگیری از میهمانان مجرب و جوان پسند و آشنا به فنون بیان و سخنوری"