چکیده:
یخبندان یکی از پدیده های اقلیمی است که قابلیت فراوانی در ایجاد خسارت در بخش های مختلف اقتصادی بویژه کشاورزی دارد. بنابراین شناخت این پدیده در استان فارس بدلیل رونق فعالیت های کشاورزی دارای اهمیت فراوانی است . هدف از این پژوهش شناسایی الگوهای گردشی تراز های مختلف جوی در رخداد پدیده یخبندان است . که با شناسایی الگوهای گردشی می توان به ارائه پیش آگاهی از طریق نقشه های سطوح مختلف جوی پرداخت . بنابراین با استفاده از تحلیل مولفه مبنا به روش ماتریس همبستگی بر روی داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار سطح دریا در محدوده صفر تا ٧٠ درجه طول شرقی و ٢٠ تا ٦٠ درجه عرض شمالی به شناسایی عناصر اصلی تشکیل دهنده جریانات جوی پرداخته شد. سپس با کاربرد تحلیل خوشه ای به روش ادغام وارد بر روی نمرات مولفه ها الگوهای گردشی موجد یخبندان ترازهای فوق شناسایی گردید. در نتیجه با گسترش پر فشار سیبری و پرفشارهای اروپای شمال و شمال شرقی به سوی ایران علاوه بر نزول درجه حرارت در مناطق مختلف استان در ارتفاعات زاگرس، مرکز پرفشاری با فشار مرکزی بیش از ١٠٢٥ هکتوپاسکال تشکیل می شود که در تداوم و تشدید یخبندان در استان نقش اساسی دارد. در تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال با استقرار شرق فراز (فراز غرب ایران یا فراز قوی شرق اروپا) بر روی استان فارس باعث ریزش هوای بسیار سرد عرضهای بالا به سمت عرضهای پایین می گردد و مناطق مختلف استان بویژه بخش های مرکزی، شمال و شمال غربی با افت شدید دما مواجه می گردند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین در این پژوهش با تجزیه و تحلیل داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار سطح زمین برای شناسایی علل همدید پدیده یخبندان با روش تحلیل مولفه های مبنا و تحلیل خوشه ای استفاده شده است .
هدف از تحلیل مولفه مبنا از یک سو کاهش حجم داده ها و از سوی دیگر شناسایی مهمترین الگوهای زمانی و الگوهای مکانی تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار سطح دریا در قلمرو مورد بررسی بوده است .
بر این اساس تنها مؤلفه هایی را برای تحلیل های بعدی مورد استفاده قرار گرفت که بیش از یک درصد تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار سطح دریا را تبیین میکردند.
بررسی نقشه این روز نشان می دهد که مرکز پرفشار شمال شرق اروپا با فشار مرکزی ١٠٤٠ هکتوپاسکال تشکیل می گردد و زبانه های این پرفشار با ١٠٢٥هکتوپاسکال به سطح استان فارس کشیده می شود که باعث نفوذ هوای سرد عرضهای بالا به سوی منطقه مورد مطالعه می شود و شرایط نزول درجه حرارت و ایجاد یخبندان را در استان فراهم می سازد(نقشه ٦).
نتیجه گیری طبقه بندی الگوهای گردشی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال و فشار سطح زمین به کمک تحلیل مولفه مبنا و تحلیل خوشه ای از توانایی زیادی در تبیین پدیده یخبندان برخوردار است .
تجزیه و تحلیل مولفه ها نشان دادکه پرفشارهای شمال و شمال شرق اروپا و پر فشار سیبری در سطح زمین وتشکیل مراکز پرارتفاع بر روی سیبری و شمال و شمال شرق اروپا(جنب قطبی ) و قرارگیری منطقه مورد مطالعه در غرب فرود عامل مهم ایجاد یخبندان در استان فارس می باشند."