چکیده:
فرسایش خندقی یکی از مهم ترین انواع فرسایش آبی و به عنوان حالت تکامل یافته ای از فرسایش شیاری و رواناب است. که از جمله مهم ترین فرایندهای تخریب زمین می باشد و به دلیل تولید رسوب، آسیب های فراوان به اراضی، ماشین های کشاورزی، امور آبیاری و همچنین از بین رفتن خاک و پوشش گیاهی، بهره برداری از زمین را محدود می کند. این پژوهش سعی دارد که به بررسی استعداد فرسایش خندقی در سه حوضه ی بیاخی سنندج، حوضه پالنگان کامیاران، حوزه هزار کانیان دیوان دره، بپردازد. روش پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی مبتنی بر داده های آماری، کتابخانه ای و بازدیدهای میدانی به عنوان عامل مکمل می باشد. به این صورت که از دو شاخص اقلیمی ضریب هیدروترمال و ارزیابی میزان رطوبت موجود در سازندها به منظور شناخت وضعیت استعداد فرسایش خندقی براساس داده های بارشی، رطوبیتی و...استفاده گردیده است. نتایج تپژوهش نشان می دهد که شاخص های اقلیمی بکار گرفته شده از ضریب هیدروترمال و مقدار kth محاسبه شده برای حوضه ی بیاخی سنندج برابر با 7/1 برای حوضه پالنگان کامیاران برابر با 3/1 و حوضه هیار کانیان دیوان دره 2/2 می باشد. بنابراین هر سه حوضه دارای حساسیت بالا و استعداد قوی برای گسترش فرسایش خندقی هستند. که در بین سه حوضه ی مذکور حوضه ی هزارکانیان دارای بیشترین استعداد و حوضه ی پالنگان داری کمترین استعداد و حساسیت برای گسترش این پدیده محسوب می شوند. هچنین شاخص اقلیمی sw (میزان رطوبت موجود در بین سازندها) به سدت آمده در سه حوضه مذکور حاکی از این است که این ضریب در حوضه ی بیاخی در تمام ماه های سال به استثنای بهمن منفی بوده بنابراین خط گسترش فرسایش خندقی در تمام ماه های سال به استثنای بهمن ماه شدید می باشد. درحوضه ی پالنگان این ضریب در تمام ماه های سال منفی است بنابراین گسترش فرسایش آب کندی در تمام سال وجود دارد. اما در حوضه هزارکانیان این ضریب در ماه های دی و بهمن مثبت بوده که خطر گسترش فرسایش آب کندی در این دو ماه و به خصوص در فصل زمستان را به حدثل می رسد. از این رو نتایج بدست آمده در این مقاله در کنار بررسی روش های دیگر، نقش قابل توجی را در زمینه ی کنترل و مدیریت محیطی فرسایش خندقی در این منطقه خواهد داشت.
خلاصه ماشینی:
بررسي استعداد فرسايش خندقي با استفاده از ضرايب اقليمي هيدروترمال و sW مورد مطالعه : سه حوضه بياخي، پالنگان و هزارکانيان در استان کردستان سعيد نگهبان دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي دانشگاه تهران اميد رحيمي دانشجوي کارشناسي ارشد ژئومورفولوژي، دانشگاه تهران سعيد رحيمي هرآبادي دانشجوي کارشناسي ارشد ژئومورفولوژي، دانشگاه تهران تاريخ دريافت : ١٣٩٠/١١/٢٠ پذيرش نهايي : ١٣٩١/٥/٣١ چکيده فرسايش خندقي يکي از مهم ترين انواع فرسايش آبي و به عنوان حالت تکامل يافته اي از فرسايش شياري و رواناب است .
همچنين شاخص اقليمي sW (ميزان رطوبت موجود در بين سازندها) به دست آمده در سه حوضه مذکور حاکي از اين است که اين ضريب در حوضه ي بياخي در تمام ماه هاي سال به استثناي بهمن منفي بوده بنابراين خط گسترش فرسايش خندقي در تمام ماه هاي سال به استثناي بهمن ماه شديد ميباشد.
در اين مقاله تلاش شده است که با بهره گيري از بررسيهاي ميداني و روش هاي اقليمي از جمله ضريب هيدروترمال و ارزيابي ميزان رطوبت موجود در سازندها٥ به مطالعه ي تطبيقي فرسايش خندقي و روند پيشروي آن در سه حوضه ي هزارکانيان در شهرستان ديوان دره ، حوضه ي پالنگان در شهرستان کامياران و حوضه ي بياخي در شهرستان سنندج در استان کردستان پرداخته شود.
دوم اين که نتايج به دست آمده حاصل از شاخص اقليمي sW (ميزان رطوبت موجود در بين سازندها) در آمار بارش و دماي ماهانه ي سه حوضه ي مذکور نشان ميدهد که اين ضريب در حوضه ي بياخي در تمام ماه هاي سال به استثناي بهمن منفي بوده بنابراين خط گسترش فرسايش خندقي در تمام ماه هاي سال به استثناي بهمن ماه شديد ميباشد.