چکیده:
دانشنامهها، از منابع مرجعیاند که برای به دست آوردن دانش آنی و متقن درباره مفاهیم و اصطلاحهای خاص در علوم گوناگون، کاربرد فراوان دارند. آنچه در دانشنامهها بسیار با اهمیت است و حتی میتوان گفت قوام دانشنامه به آن است، مستندبودن مقالات دانشنامه به منابع متقن و دست اول است. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در کنار برنامههای موضوعی، تخصصی، درختواره و لفظی، برنامههایی موسوم به دانشنامه نیز عرضه میکند. در این مقاله، به معرفی این نوع از برنامهها پرداخته، آن را با دانشنامههای چاپی و چندرسانهای دیگر مقایسه نمودهایم.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر، همین منابع نیز گرچه محتوا را دستهبندی نموده و مداخلی را با نظامی موضوعی و الفبایی ایجاد کرده، به سبب آنکه در موضوع خود شاید جامع همه آثار نباشد و در عمل، منابع محدود در این زمینه را گردآوری و عرضه شده باشد، نمیتوان آن را دانشنامه نامید.
ویژگی دانشنامههای تولیدشده در مرکز نور دانشنامههای تولیدشده در مرکز عموماً این ویژگیها را دارند: درباره یک موضوع یا شخصیت خاص شکل گرفتهاند؛ مانند دانشنامه نبوی؛ مداخلی درباره موضوع ایجاد شده و سپس منابعی درباره آن گردآمدهاند؛ محتوای متنی عرضهشده متنوعاند و گزیده کتابها و کتب گوناگون در یک زمینه خاص را شامل میشوند؛ مداخلی برای دستیابی به متون فهرست شده و به گونه درختی، گزینشی و الفبایی به کاربر عرضه میشوند؛ همه اطلاعات در موضوع دانشنامه در آن آورده میشود؛ محتواها در قالبهای گوناگون و در دستهبندیهای مشخص و در زبانه (کارتابلهای) جدا آورده میشوند؛ محتواها به گونه معمول و به فراخور موضوع در دستههایی مانند: قرآن، احادیث، کتابخانه، کتابنامه، خط زمان، نگارخانه، زندگینامه، اصطلاحات، عنوانها و واژنامه دستهبندی میشوند؛ محتوای غیرمتنی، شامل: صوت، تصویر و فیلم نیز در آنها وجود دارد.
عرضه منابع معتبر درباره موضوع و استخراج مداخل جامع از متن منابع؛ از ویژگیهای سودمند در دانشنامه نور، دقت در استخراج اصطلاحها از متون اصلی و معتبر در موضوعها یا شخصیتهاست؛ بهگونهایکه حتی در قیاس با دانشنامههای چاپی و متنی، نه تنها از اصطلاحی فروگذار نشده بود، بلکه بر آن فزونی نیز داشت؛ برای نمونه، با مقایسه دانشنامه پیامبر اعظم(ص) که جلدهای مربوط به صحابه آن منتشر شده، با بند مربوط به صحابه در نرمافزار دانشنامه نبوی، این امر بهخوبی روشن میشود که نرمافزار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نهتنها چیزی از دانشنامه مزبور کم ندارد، بلکه در بخشهایی برتریهایی نیز داشته است.