چکیده:
رابعه بنت کعب قزداری، براساس اسناد موجود، نخستین شاعر زن پارسیگوی است. پژوهشها دربارة او بیشتر به زندگی او معطوف بوده تا شعرش. نگارندگان در این پژوهش با روشی زبانشناختی، یعنی تحلیل حوزههای معنایی، به بررسی علمی شعر او میپردازند. نظریة حوزههای معنایی یکی از نظریات برجسته در معنیشناسی ساختگراست، که خود زیرمجموعة زبانشناسی ساختگرا قلمداد میشود. تحلیل حوزههای معنایی شعر رابعه گامی است به سوی سبکشناسی لایههای فکری او. در این پژوهش چندوچون آن دسته از حوزههای معنایی شعر رابعه که بالقوه مشخصة سبکیاند آشکار میشود. از قبل این فرآورده، زنانه یا مردانهبودن زبان رابعه، عارفانه یا غیرعارفانهبودن شعر او، و متمایزبودن یا نبودن وصف عشق در شعر او در مقایسه با شعر همعصرانش نیز مشخص میشود.
Rabe’e bent-e Ka’b-e Ghozdari، as available documents indicate، is the first female Persian-speaking poet. Scholars have mainly studied her life rather than her poetry. In this research her poetry is analyzed from a linguistic perspective، that is، it is analyzed semantically. Semantic-field theory is one of the theories derived from structural semantics، which is considered as one of the fields of structural linguistics. The analysis of the semantic fields of Rabe’e’s poetry is a step to the stylistic study of its semantic layers. In this study the semantic fields of her poetry that can be considered as stylistic features are recognized، such as whether her language is feminine or masculine، her poetry is mystical or not، and if her description of love is different from that of her contemporaries.
خلاصه ماشینی:
نگارندگان در این پژوهش با روشی زبان شناختی ، یعنی تحلیل حوزه های معنایی ، به بررسی علمی شعر او مـی پردازنـد .
ir تاریخ دریافت : ١٣٩٢/٩/٢ تاریخ پذیرش : ١٣٩٤/٢/٧ دوفصلنامه زبان و ادبیات فارسی ، سال ٢٣، شماره ٧٨، بهار و تابستان ١٣٩٤ مقدمه رابعه بنت کعب قزداری را می توان به دو سبب شاعری درخور توجه دانـست : نخـست آنکـه براساس اسناد موجود، نخستین شاعر زن ادب پارسی است ، و دوم آنکه از شاعران هـم عـصر رودکی است .
برای اثبات سخنش در وصف شعر این دوره تـاریخی ، بـه اسـتقرا متوسـل می شود و یک بیت از فرخی و یک بیت از ظهیر فاریابی نقل می کند که برای جامعه آمـاری به آن بزرگی بسیار اندک است و در واقع مرتکب مغالطه نمونه ناکافی شـده اسـت (خنـدان ، از تحقیقات دیگر درباره شعر رابعه مقاله «رابعـه بلخـی مـادر شـعر فارسـی » (مهـرین ، ١٣٨٧) است .
اشـکال دیگر آن است که هر کسی می تواند مصداق "قلیل " باشد؛ یعنی اگر از شاعرانی بسیار بـه جـز اسدی ، سعدی ، و خاقانی ، نمونه هایی از کاربرد "تن " بیابیم ، که هماننـد کـاربرد ایـن واژه در شعر رابعه باشد، همه این شاعران را می توان مصداق "قلیل " پنداشت .
٥. تحلیل حوزه های معنایی شعر رابعه در این پژوهش برای اسـتخراج حـوزه هـای معنـایی ، در آغـاز، طبقـه بنـدی ایـران زاده را در ویژگی های سبک غزلیات سعدی (١٣٨٠: ١٩٩-٢٢٧) در نظر داشتیم و سپس شـعر رابعـه این الگوی اولیه را متناسب با خود تغییر داد.