چکیده:
شهرهاي امروزي در نقاط مختلف دنيا به دلايل متعدد ازجمله نوع مكان گزيني، توسعه فيزيكي نامناسب، عدم رعايت استانداردهاي لازم همواره در معرض خطرات ناشي از بلاياي طبيعي قرار دارند. يكي از اين خطرات كه بسياري از شهرهاي جهان ازجمله كشور ما را تهديد میکند، زمینلرزه است. ايران يكي از زلزلهخیزترین كشورهاي دنيا محسوب میشود و شهرهاي آن در رابطه با اين پدیده طبيعي خسارتهای مالی و جانی زیادی را متحمل شده است. استان آذربایجان غربی نیز بدلیل مجاورت با گسلهای فعالي چون گسل شمال تبريز، پيرانشهر- سلماس، سد مهاباد و گسلهای فعال در كشور تركيه از اين قاعده مستثني ناست. پژوهش حاضر، توصيفي-تحليلي باهدف كاربردي است. هدف این تحقیق ارزیابی آسیبپذیری اجتماعی - فیزیکی شهرستانها استان آذربایجان غربی در برابر زلزلههای احتمالی است. برای ارزیابی و رتبهبندی شدت آسیبپذیری از مدل TOPSIS وGIS استفادهشده است. ميزان آسیبپذیری اجتماعی - فیزیکی شهرستانها در پنج گروه شامل پهنههای آسیبپذیر خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خیلی زیاد تقسيم شد. نتایج پژوهش نشان میدهد که شهرستان ارومیه با میزان تاپسیس 633/0 با کسب رتبه اول در معرض آسیبپذیری خیلی کم، شهرستان خوي با میزان تاپسیس 409/0 از آسیبپذیری کم، شهرستانهای مهاباد، مياندوآب، شاهیندژ و سلماس از آسیبپذیری متوسط، شهرستانهای بوکان، پیرانشهر، شوط، تکاب، اشنویه و نقده از آسیبپذیری زیاد و شهرستانهای پلدشت، سردشت، ماکو، چالدران و چای پاره با کسب میزان تاپسیس کمتر از 349/0 از آسیبپذیری خیلی زیاد برخوردار میباشند.
خلاصه ماشینی:
ارزیابی آسیبپذیری اجتماعی – فیزیکی شهرها در برابر زلزله (مطالعه موردی: شهرستانهای استان آذربایجان غربی) حسین نظمفر:سعیده علوی:علی عشقیچهاربرج: دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران * دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران دریافت: 22/5/1394 - پذیرش: 2/9/1394، صص 118-101 چکیده شهرهای امروزی در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد ازجمله نوع مکان گزینی، توسعه فیزیکی نامناسب، عدم رعایت استانداردهای لازم همواره در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی قرار دارند.
ملکی و مودت (1392) در پژوهشی با عنوان" ارزیابی طیف آسیبپذیری لرزهای در شهرها بر اساس سناریوهای شدت مختلف با استفاده از مدلهای (D،TOPSIS،GIS، نمونه موردی شهر یزد را موردمطالعه قراردادند و به این نتیجه رسیدند که خسـارت ساختمانی در اثر زلزله تا شدت 5 مرکالی تقریبا آسیب خیلی ناچیز است اما اگر میزان شدت زلزله بیشتر از 7 ریشتر باشد بـیش از 50 درصد ساختمانهای منطقه 2 در معرض آسیب زلزله قرار دارند.
با توجه به نتایج بهدستآمده از تکنیک تاپسیس، رتبهبندی شهرستانهای استان آذربایجان غربی بر اساس میزان آسیبپذیری شاخصهای اجتماعی- فیزیکی در برابر زلزله نشان میدهد که شهرستان ارومیه با کسب رتبه اول از شرایط مطلوبی برخورداری است و در دامنه آسیبپذیری خیلی کم قرار دارد.
نتایج حاصل از سطحبندی شهرستانهای استان آذربایجان غربی بر اساس شاخصهای اجتماعی- فیزیکی در برابر آسیبپذیری زلزله با استفاده از مدل تاپسیس در شکل شماره (5) به صورتی نموداری نمایش دادهشده است.