چکیده:
یکی از دقیق ترین ابعاد عصمت پیامبران ع مسئلة عصمت از سهو خطاست . هرچنـد قسم خاصی از سهو، بازتـاب گسـتردهای میـان فقهـا و متکلمـان دارد، دربـاره ابعـاد دیگر این مسئله ، مانند عصمت پیامبران ع در امور عادی، اجتمـاعی و حکـومتی بـه ارائة نظریات کلی بسـنده شـده اسـت . مقالـة حاضـر مـی کوشـد بـا روش توصـیفی ـ تحلیلی و به شیوة مطالعة کتابخانه ای و میدانی ، دیدگاه علامه طباطبـایی ر را در ایـن زمینه گزارش و بررسی کند. پژوهش حاضر نشان خواهد داد نظر علامه طباطبایی ر در رابطه با عصمت پیامبران ع از خطا و نسیان در امـور خـارج از شـریعت ، بـا نظـر مشهور متکلمان شیعی همخوانی ندارد. ایشان عصمت از خطا و نسیان را امری خارج از ادلة عصمت می شمارد و معتقد است ادلة عصـمت ایـن امـور را اثبـات نمـی کنـد؛ بنابراین برهانی نیز بر آن اقامه نکرده است . ایشان در موارد گوناگون نه تنها از امکـان خطا بلکه وقوع آن در غیر پیامبر اکرم ص خبر داده است . ادلة عقلی و نقلی و شـواهد تاریخی ، ناتمام بودن نظر علامه را آشکار می کند.
خلاصه ماشینی:
"بحـث مـورد نظـر مـا، بـازخوانی دیـدگاه علامـه طباطبایی ر در رابطه با گسترة عصمت به لحاظ متعلق است ؛ یعنی به نظر علامه ، پیامبر باید از چه چیزی مصونیت داشته باشد؟ آیا به نظر علامه ، پیامبران ع در مواردی ماننـد داوری در منازعات ، تشخیص موضوعات احکام دینـی ، مسـائل اجتمـاعی و تشـخیص مصالح و مفاسد امور و مسائل عادی زندگی نیز از خطا مصون بوده اند؟ ضرورت بحث یکی از مسائل مهم مورد بحث و گفتگو در علم کلام ، مسئلة عصمت انبیـاع از سـهو خطاست که پیشینه ای به درازای تاریخ اندیشه های کلامی دارد و همواره بخش مهمی از توجه اندیشمندان اسلامی را به خود معطوف کرده است ؛ تا آنجا که برخـی از بزرگـان ، 124 بخش مهمی از کتاب های اعتقادی خود را به این مسئله اختصاص داده اند.
علامه در ذیل آیة «قال أرأیت إذ أوینا إلی الصخرة فإنی نسیت الحوت وما أنسـانیه إلـا الشیطان أن أذکره واتخذ سبیله فی البحر عجبا» (کهف : ٦٣) (گفت : دیدی وقتی بـه سـوی آن صخره پناه جستیم ، من ماهی را فراموش کردم و جز شیطان ، آن را از یاد من نبرد تا به یادش باشم و به طور عجیبی راه خود را در دریا پیش گرفت )، نسیان و فراموش کـاری را به دوست موسی ع (یوشع بـن نـون ) کـه در آن حـال ، پیـامبر بـوده نسـبت داده و اظهـار داشته اند: «از اینکه همسفر موسی ع (یوشع ) فراموشی را به شـیطان نسـبت داده عیبـی و اشکالی ندارد و با عصمت انبیاع نیز منافات ندارد؛ زیرا پیامبران ع از آنچـه برگشـتنش به نافرمانی خدا باشد ـ مانند سهل انگاری در اطاعت خدا ـ معصوم انـد؛ نـه مطلـق ایـذا و آزار شیطان ؛ حتی آنهایی که به معصیت مربوط نیست ؛ زیرا در نفـی ایـن گونـه تصـرفات ، دلیلی در دست نیست ."