چکیده:
برای نخستین بار واژگان و اصطلاحات تخصصی هنر تئاتر از سوی سیاحان ایرانی به فرهنگ واژگان پارسی افزوده شد. آن هم از سوی سیاحانی که به قصد آشنایی با تمدن جدید یا مقاصد سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی راهی سفر فرنگ شده بودند. زمان نخستین سفر این سیاحان مصادف با تحولات عظیم اروپا بود؛ یعنی قرن شانزدهم و در عصر رنسانس که این زمان ، اروپا، به سرعت به سوی اکتشافات و اختراعات و پیشرفت صنعتی قرون هجده و نوزده می شتافت . در این مقاله اولین اسناد آشنایی ایرانیان با تئاتر به مثابه هنر متکی به فن و دانش بررسی می شود و در بخش های جداگانه نحوه ورود اولین واژگان فنی تئاتر به ایران و همچنین استفاده از اولین واژگان معادل نمایشی مورد واکاوی قرار می گیرد. در این میان همچنین نخستین کارکرد آموزشی تئاتر بر اساس سفرنامه های ایرانیان نیز مورد مداقه قرار خواهد گرفت .
خلاصه ماشینی:
به این ترتیب اولین اسنادی که از برخورد ایرانیان با تئاتر می گویند همگی در این نکته اشتراک دارند که آشنایی با نمایش در ایران ابتدا از طریق «تماشا» و «تماشاخانه » بوده است و تمام اشاره آن ها به تئاتر به عنوان یک فن و دانش محدود می شود به استفاده از چند واژه و اصطلاح که تعداد اندکی از آن ها هم واژگان تئاتری هستند که امروز به عنوان واژگان و زبان تئاتری در تمام دنیا کاربرد دارد و برای اولین بار توسط این سفرنامه ها به آن ها اشاره شده است و تعدادی نیز اولین واژگان معادل سازی شده نمایشی هستند.
115 فصلنامه تخصصیهنرهای مایشی دوره ی جدید،شماره ی دوازدهم ،تابستان ٩٤ تئاتر را نیز با دقت مورد بررسی قرار می دهد و فقط به چند واژه ی معادل سازی شده برای توصیف دیده های خود اشاره می کند که این تمام آن چیزی است که وی از تئاتر به مثابه ی یک دانش بدان اشاره می کند.
اگرچه حدفاصل این سفرها (سفر هیئت اعزامی به روس و سفر اول ناصرالدین شاه ) چهار واقعه ی مهم نمایشی در ایران رخ می دهد١ ولی این که شاه ایران در دوره ای به قصد تفنن ، سرگرمی و تفرج مزاج راهی فرنگستان می شود که کشورهای جهان در حال پیشرفت عظیم صنعتی بوده اند خود نکته ای است که به صورت سمبلیک می تواند نشانگر آن باشد که در آن دوران تئاتر نیز به مثابه ی یک فن و دانش جدای از جنبه های دیگر این هنر به ایرانیان معرفی نشده است و ضرورتی برای ورود آن تشخیص داده نشده است .