چکیده:
بحث از مفهوم اسمای حسنای الهی و اسم اعظم از دیرباز به تبع کاربرد آنها در قرآن و حدیث، در شاخههای مختلف علوم اسلامی مورد توجه قرار گرفته است و این موضوع در آثار علامه طباطبایی( از نقش پر رنگی برخوردار است. این مقاله دیدگاههای علامه طباطبایی( را در دو محور مورد تبیین و تحلیل قرار داده است که عبارتاند از:1.مفهوم اسم و مشتقّات آن در موارد کاربرد این واژه در مورد خداوند سبحان با ترکیب اضافی اسم خدا؛2.مفهوم اسم اعظم از منظر علامه طباطبایی.مفهوم لغوی و عرفی اسم از دیدگاه علامه طباطبایی عبارت است از «لفظ دالّ بر مسمّی» که دیدگاه بیشتر لغتشناسان زبان عربی است و مفهوم عرفی اسم از نظر علامه همسان با مفهوم آن در لغت است؛ امّا مفهوم اصطلاحی اسم از دیدگاه علامه طباطبایی عبارت از ذات خداوند همراه با لحاظ یکی از صفات او است و این مفهوم خارجی و حقیقی و عینی است، نه ذهنی و اعتباری. اسم عینی خارجی با اسم لغوی، در مواردی با یکدیگر اختلاف وجودی و مفهومی دارند. درباره حقیقت اسم اعظم نیز دیدگاه علامه طباطبایی آن است که اسم اعظم مانند سایر اسمای حسنای الهی از سنخ معنا و حقیقت است، نه از مقوله لفظ و یا تصوّر لفظی و لحاظ معنا در ذهن. تفاوت اسم اعظم با سایر اسمای الهی آن است که جامعترین اسم است و تمامی اسمای الهی را فرامیگیرد و در میان اسمای الهی، اسم «احد» دارای این ویژگیها است. بنابراین اسم اعظم خداوند است.
خلاصه ماشینی:
"اسم، اسم اعظم، علامه طباطبایی، اسمای حسنای الهی، اسم لفظی، اسم عینی طرح مسئله شناخت مفاهیم اسمای حسنای الهی در خداشناسی به دلیل زیربنابودن بحث و استفاده فراوان آنها در قرآن کریم، احادیث و ادعیه وارده از حضرات معصومین( و برداشت نادرست عموم دینداران، حتی بسیاری از دانشجویان و دانشپژوهان علوم اسلامی از لفظ اسم و اسم اعظم هنگام کاربرد آنها بر خداوند سبحان، ایجاب کرده است که بحث از مفهوم اسمای حسنای الهی و اسم اعظم از دیرباز به تبع کاربرد اسمای حسنای الهی در قرآن و حدیث، در کتب تفسیر و فقه الحدیث أعم از شیعه و اهلتسنن و به لحاظ بحث از اسمای الهی در علوم نقلی، مانند: علم کلام، فلسفه و عرفان نظری به طور جسته و گریخته مورد توجه دانشمندان مسلمان در علوم مختلف اسلامی قرار گیرد و در این میان، تحقیقات و تتبعات نو علامه طباطبایی و اهتمام ویژه ایشان به این موضوع در آثار خویش از نقش پر رنگی برخوردار است.
درباره آیه شریفه «قل ادعوا الله أو ادعوا الرحمـن أیا ما تدعوا فله الاسمآء الحسنی» (اسراء: 110) که امام صادق( برای احتجاب اسم احدیت به سه اسم یاد شده و تفرع اسمای جزئیه بر این سه اسم، بدان استناد فرمودهاند، چنین بیان میکنند که مرجع ضمیر (فله) در آیه شریفه، همین اسم مکنون مخزون است؛ به این معنا که مقصود از آن ذات حق به اعتبار این اسم است و ذات حق با هر کدام از اسمای حسنای الهی ـ که هر کدام دارای تعین خاص هستند ـ خوانده شود، مدعو مقام احدیت خواهد بود که تعین آن عین اطلاق است."