چکیده:
حکم تعدد زوجات از احکام قطعی و اجماعی میان همة فرقهها و گروههای اسلامی است. در قرآن این حکم در آیة سوم سورة نساء بیان شده است. با این حال، این آیه به دلیل ساختار و همچنین مقید شدن حکم در آن به دو شرط، ابهاماتی دارد که مفسران فریقین نظرات گوناگونی در حل آنها ارائه دادهاند. از جملة این ابهامات، ارتباط فقرة اول این آیه، که در قالب شرط بیان شده، با فقرة دوم و جزاء است. در این نوشتار، پس از تبیین دیدگاههای گوناگون در تفسیر این آیه، با بررسی روایات، قراین لفظی و دیگر دلایل، تفسیر جدیدی از آیه ارائه شده است که بر اساس آن، حکم تعدد زوجات از حالت مطلق و بدون قید و شرط خارج شده، محدود به شرایط خاص و ضرورتهای اجتماعی میشود.
خلاصه ماشینی:
"بنـابراین ، منظور از «وترغبون ان تنکحوهن » برخلاف نظر برخی از مفسران، بیمیلی و تنفـر بـه تقـدیر «عن » نیست ؛ بلکه در تقدیر حرف «فی » است و معنا میل و رغبت داشتن است و به آن دلیل که لزومی ندارد خداوند حکم چیزی را که مردم از آن نفرت و پرهیز دارند بیان کنـد، بلکـه عادت بر این است که حکم چیزی بیان شود که میل عمومی بر انجـام آن اسـت ؛ بنـابراین ، محصل کلام در آیه این است که بعد از این که خداوند در آیۀ دوم حکم تعـرض بـه امـوال یتیمان را بیان کرد، به حکم ازدواج با آنها پرداخت ؛ به این معنا کـه اگـر کسـی از شـما در خود احساس کند که نمیخواهد اموال یتیمان را آنگونـه کـه خداونـد حکمـش را بیـان و پرداختش را واجب کرده عطا کند و در عین حال به ازدواج با آن دختران یتیم رغبـت پیـدا کرده است ، حال یا به خاطر طمع مال یا به واسطۀ جمال و زیبـاییشـان، ولـی از ازدواج بـا آنها به دلیل توهم مخالفت اسلام با تعدد ازدواج یا توهم ممنوع بودن ازدواج با ربائـب ابـا داشته و از این رو به آنها ظلم کرده از ازدواجشان جلوگیری میکنید، بر شماست کـه ایـن مانع را بردارید و با این زنان یتیم در حدود مشخص شده ازدواج کنید تا زمینۀ ظلـم و سـتم بر آن زنان از بین برود (بلاغی، ١٤٢٠: ٨) مطابق این دیدگاه، که با استفاده از آیۀ ١٢٧ سورة نساء به دست آمده، خداوند به کفیلان دختران یتیم ، که با دو محذور روبه رویند؛ یعنی از طرفی نمیخواهند اموال آنها را به ایشان برگردانند و از طرف دیگر، گمان میکنند حق ندارند با آنها ازدواج کنند (و از ایـن رو، بـا ندادن اموال به آنها و اجازه ندادن ازدواجشان با دیگران به آنها ظلم میکنند)، امر میکنـد برای خارج شدن از این محذور با این زنان یتیم تا چهار مورد ازدواج کنید تـا هـم حقـوق مالی آنان را استیفا کرده باشید و هم مانع ازدواجشان نشده باشید."