چکیده:
از دیرباز برخی اندیشمندان مسلمان بر سر کاربرد واژۀ «عشق» در نصوص دینی با یکدیگر اختلافنظر داشتهاند. مدعای اصلی منعکنندگان از کاربرد این واژه در باب متعلقات مقدس، همچون خدا، پیامبر و امامان، آن است که مفهوم این واژه صرفا با امور مادی و نفسانی تناسب دارد و به همین دلیل در نصوص دینی از آن استفاده نشده و در برخی احادیث نیز مفهوم آن مذمت شده است؛ لیکن فلاسفه و متصوفه از روی ناآگاهی یا به قصد تخریب شریعت محمدی، آن را در قالب نظم و نثر در میان مسلمانان ترویج کردهاند. در مقابل، برخی اهل تحقیق به اعتبار معنای لغوی واژۀ «عشق» و برخی احادیث، آن را از اسمای دائمالاضافه همچون حب و بغض دانستهاند که بهخودیخود، نه مشمول ذماند و نه مشمول مدح، بلکه حسن و قبح آنها به اعتبار متعلقشان تبیین میشود. ازاینرو، در نصوص دینی نیز شاهدیم که در هر دو معنا استعمال گردیده و از قضا در باب امور ممدوح بیشتر به کار رفته است. نوشتار پیش رو درصدد تقویت دیدگاه اخیر بوده، این غایت در چهار گام ذیل سامان یافته است: الف) ریشه و معنای لغوی واژة عشق، ب) نقل و شرح احادیثی مثبت استعمال «عشق» در باب متعلقات دینی، ج) نقل احادیث ناظر به مذمت عشق و تحلیل برداشتهای نادرست از اینگونه احادیث، د) بررسی و تحلیل نهایی دیدگاههای گوناگون دربارة متعلقات واژة عشق
خلاصه ماشینی:
اينک اين پرسش مطرح است که : با وجود اين دعاوي گونه گون ، در نهايت دربارة جواز استعمال واژة عشق در امور معنوي چه ميتوان گفت ؟ به ديگر سخن ، مسئلۀ تحقيق در اين پژوهش به قرار ذيل است : آيا ميتوان در خصوص جواز يا عدم جواز واژة «عشق » در باب متعلقات مذهبي، حکم قطعي صادر کرد؟ نگارنده در راستاي پاسخ گويي به اين پرسش و سـامان دهـي بـه برخـي آراي پراکنـده ، مطالب خود را به ترتيب در چهار گام ذيل ارائه ميدهد: الف ) بيان ريشه و معناي لغوي واژة «عشق » از منظر لغت دانان ب ) نقل و شرح احاديثي مثبت استعمال «عشق » در طريق ممدوح ، همراه بـا ارجاعـات مفيد ج ) نقل احاديث ناظر به مذمت عشق و تحليل برداشت نادرست برخي عالمان دينـي از اين گونه احاديث د) بررسي و تحليل نهايي ديدگاه هاي گوناگون دربارة متعلقات واژة عشق .
وي با آنکه خود از نقادان برجسته متصوفه به شمار مي رود، در ادامه مـ گويـد: برخـي چنين توهم کرده اند که متعلق عشق ، امور باطل و گزاف است و واژة «عشق »، مفهومي ناظر به محبت به اين گونه امور است و ازاي رو، نتيجه گرفته اند کـه ايـن واژه را دربـارة محبـت الهي و متعلقات آن همچون انبيا، اوليا و عبادات به کار بريم ؛ حال آنکه اين حديث مـدعاي ايشان را ابطال مي کند.