چکیده:
فرسایش خندقی یکی از شکل های پیشرفته و بحرانی فرسایش آبی است که باعث نابودی حجم بزرگی از خاک زمین ها می شود. شناسایی عوامل موثر بر وقوع این نوع فرسـایش و پهنـه بنـدی آن یکـی از ابزارهای مهم کنترل این پدیده است . این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر ایجاد فرسایش خندقی و شبیه¬سازی احتمال وقوع آن در حوضه آبریز دیره انجام پذیرفته است. مهمترین عوامل موثر در وقوع فرسایش خندقی مانند شیب، جهت شیب، انحنای افقی و عمودی شیب، لیتولوژی، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده، کاربری اراضی انتخاب و سپس این لایه¬ها درسیستم اطلاعات جغرافیایی تولید شدند. سپس به منظور مقایسه زوجی در جدول ماتریس بر اساس میزان ارجحیت سلسله مراتب در وقوع فرسایش خندقی رده¬بندی گردید. در نهایت با کمک نرم افزار Arc GIS عملیات وزن¬دهی و همپوشانی از لایه¬های انتخابی صورت گرفت و با توجه به ضرایب حاصل، نقشه پهنه¬بندی خطر در 6 طبقه بدست آمد . مقدار عددی ضریب نهایی از جمع اعداد حاصل از ضرب وزن هر معیار در شاخص آن در هر نقطه بین صفر تا 100 تعریف گردید که در آن هرچه ضریب حاصله به سمت 100 میل کرده باشد نشان¬دهنده پرخطر بودن وقوع زمین لغزش است و هرچه این ضرایب به صفر نزدیکتر شده باشد نشاندهنده خطر کمتر و نهایتا بی¬خطر بودن وقوع آن است. نتایج نشان داد 36 درصد از حوضه دیره در پهنه با خطر زیاد و خیلی زیاد قرار دارد که باعث جابجایی حجم زیادی از خاک می¬شود.
خلاصه ماشینی:
پهنه بندی فرسایش خندقی در حوضة آبریز دیره با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مژگان انتظاری ١*، امجد ملکی ٢، خدیجه مرادی ٣، سعید الفتی 4 ١- استادیار جغرافیا، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران ٢- دانشیار جغرافیا، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران ٣- دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران ٤- کارشناس ارشد اقلیم شناسی ، دانشگاه یزد، یزد، ایران دریافت : ٩١/٨/٢٩ پذیرش : ٩٢/٥/٥ چکیده فرسایش خندقی یکی از شکل های پیشرفته و بحرانی فرسایش آبی است که باعث نابودی حجم بزرگی از خاک زمین ها می شود.
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بـر ایجـاد فرسـایش خندقی و شبیه سازی احتمال وقوع آن در حوضة آبریز دیره انجام شده است .
شکل گیری خندقها همواره با فرسایش و تغییر شکل ظاهری زمین همراه است و سبب تولیـد میـزان زیادی رسوب، تخریب اراضی ، جادهها، شبکه هـای آبیـاری و پـر شـدن سـدها مـی شـود (جعفری گرزین ، ١٣٨٦؛ ١٩٩٧ ,Kostaschuk &Burkard ).
با استفاده از این رابطه ، پتانسیل میزان خطر رخداد فرسایش خندقی در حوضة مورد مطالعه در شش طبقه محاسبه شده و نتایج آن در شکل های شمارة دوازده و سیزده آمده اسـت .
درنهایت ، با پهنه بندی خطر فرسایش خنـدقی در حوضـة مـورد مطالعه بیش از ٣٦ درصد مساحت حوضة دیره ازنظر وقوع فرسایش خندقی ، درمعرض خطـر زیـاد و خیلی زیاد قرار دارد که با درنظر گرفتن خطر متوسط ، این خطر نیمی از این حوضه را که یکـی از دشت های حاصل خیز شهرستان و حتی استان است ، تهدید می کند.