چکیده:
در شهرهای امروز، زمین کالایی گرانبها و کمیاب به شمار میآید، به طوریکه هرگونه توسعه بیبرنامه و یا ایجاد هرگونه تغییر در زمین و کاربری آن، آثار و عواقب قابلتوجهی بر مردم، وضعیت کسبوکار آن منطقه و مهمتر از همه، بر ریخت شهر و محیطزیست آن میگذارد. مدلسازی و پیشبینی تغییرات کاربری زمین شهری، در درک و شناخت پویاییهای شهری مؤثر بوده و میتواند به عنوان یک ابزار کارآمد و ضروری برای برنامهریزان به شمار رود که توانایی ایجاد پیشبینی عواقب سیاستهای شهری را داراست. این پژوهش با هدف شناسایی مهمترین عوامل تغییردهنده کاربری زمین و پیشبینی تغییرات کاربری زمین در کلانشهر تهران انجام میشود و پس از شناسایی مهمترین محرکهای تغییردهنده کاربری زمین، برای مدلسازی و پیشبینی تغییرات کاربری زمین کلانشهر تهران از مدل ملند[1] استفاده میکند. این مدل در نخستین مرحله از اطلاعات اجتماعی اقتصادی مانند جمعیت و اشتغال، برای محاسبه تقاضای کاربری زمین استفاده میکند و این تقاضا را با استفاده از یک زیر مدل مبتنی بر آتوماتای سلولی[2] و با در نظر گرفتن ویژگیهای طبیعی و عوامل مدیریتی (برنامهریزی) موجود در منطقه، به سطح فضایی تخصیص میدهد. برای انجام عملیات کالیبراسیون و راستی آزمایی مدل از دادههای کاربری زمین در سه مقطع 1365، 1375 و 1385 استفاده شد. نتایج مدلسازی، نشاندهنده این است که مدل بعد از مرحله معتبر سازی، دارای توانایی مناسبی برای پیشبینی تغییرات کاربری زمین در یک افق 20 ساله است. تبدیل اراضی بایر و زمینهای کشاورزی به کاربری مسکونی و صنعتی و سایر کاربریهای وابسته از مهمترین تغییرات کاربری زمین در منطقه است که عمده این تغییرات در اطراف کاربریهای شهری موجود و در قسمتهای جنوب، جنوب غرب و غرب کلانشهر تهران رخ میدهند. [1]. MOLAND (Modelling Land Use Dynamics) [2]. Cellular Automata (CA)
خلاصه ماشینی:
همچنین مهم ترین سؤالاتی که در این پژوهش به آن پاسخ داده می شود ایـن اسـت که تغییرات کاربری های زمین کلانشهر تهران در سال های بین ١٣٦٥ تا ١٤٠٥ چقدر است ؟ و ایـن تغییـرات در چـه مکان هایی از کلانشهر تهران رخ می دهند؟ و کدام محدوده های مکانی را تحت تأثیر قرار می دهند؟ پیشینه تحقیق : از مهم ترین مطالعات انجام شده در زمینه مدل سازی تغییرات کاربری زمین می توان به مدل آتوماتای سلولی مقید١ وایت و انگلن اشاره کرد.
ضیائیان و همکاران نیز با بهره گیری از تکنیک های سنجش از دور و GIS در کنار مدل آتوماتای سلولی، تغییرات کاربری زمین شهرکرد را برای یک افق ٣٥ ساله (سال ١٤٠٤) محاسبه کرده و نقشه کاربری زمین منطقه در این سال را برای چهار سناریوی مختلف برنامه ریزی شهری به دست آوردند (ضیائیان و همکاران ، ١٣٨٨).
به طور کلی زیر مدل مبتنی بر آتوماتای سلولی از چهار نوع داده به عنوان ورودی استفاده می کند که عبارت اند از: ١) نقشه های کاربری زمین : با توجه به لزوم انجام کالیبراسیون برای بهینه سازی مدل و راستی آزمایی برای سنجش نتایج مدل ، نیاز به نقشه های کاربری زمین در سه دوره زمانی است که معمولا با استفاده از تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی تهیه می شوند و به فرمت رستری با اندازه سلول مشخص تبدیل می گردند.
با توجه به پیش بینی های انجام شده برای تقاضای کاربری زمین شهر تهران مشخص می شود که تقاضا برای کاربری های مسکونی، صنعتی و خدماتی تا انتهای دوره مدل سازی (سال ١٤٠٥) همچنان در حال افزایش است و تقاضا برای زمین های کشاورزی در این مدت کاهش می یابد که این امر نشان دهنده تغییرات ساختار اشتغال در منطقه است .