چکیده:
به اعتبار کیفیت رقابت ، قرارداد مجوز بهره برداری از حقوق مالکیت صنعتی به انحصاری ، غیرانحصاری و منفرد تقسیم می شود که در مجوز انحصاری فقط یک مجوزگیرنده وجود دارد و حتی دارنده نیز نمی تواند در قلمرو قرارداد از مال فکری بهره برداری نماید. این نوع مجوز مزایا و معایبی برای طرفین در بر دارد که در تصمیم گیری راجع به انعقاد آن موثر است . مجوز دهنده و مجوزگیرنده حقوق و تکالیفی در برابر یکدیگر دارند که اطلاع از آن ها، هم تصمیم گیری در مورد برقراری چنین رابطه قراردادی و هم اجرای قرارداد را تسهیل می کند. بر طبق قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری ایران ، ثبت در اداره مالکیت صنعتی ، شرط قابل استناد بودن قراردادهای مجوز بهره برداری ، از جمله مجوز انحصاری ، در برابر اشخاص ثالث است . انحصار ناشی از مجوز انحصاری ، اعمال نظارت نسبت به آن را به واسطه حقوق رقابت توجیه می کند.
خلاصه ماشینی:
در مجوز بهره برداری منفرد٧، مجوزدهنده حق استفاده از فناوری را بـرای خـود و نمایندگانش محفوظ می دارد (٢٠٠٥٢٤,Byrne,Mcbratney) ولی متعهد مـی شـود بـه شخص ثالثی مجوز ندهد؛ همین واقعیت ، تفاوت عمده این قرارداد با مجوز انحصـاری است .
ذکر این نکته ضـرورت دارد کـه بعضـی از مجـوزهـا در ابتـدا بـرای یـک دوره مشـــخص انحصـــاری هســـتند و ســـپس بـــه مجـــوز غیـــرانحصـــاری تبـــدیل می شوند(٢٠٠٥٤٨,Poltorak,Lerner)؛ ایـن تبـدیل وضـعیت ممکـن اسـت ناشـی از گذشت مدت توافق شده برای انحصاری بودن مجوز باشد یا اینکه در قرارداد پیش بینی شده باشد که در صورت ارتکاب فعل یا ترک فعل معینی از سوی مجوزگیرنده ، مجـوز غیرانحصاری شود (٢٠٠٥٤٨,WIPO).
برای نمونه ، اگر مجوزگیرنده در بازار یا فناوری معینی ، شخصی مهم محسوب شود یا صلاحیت های ویژه ای در رابطه با مـال فکری موردنظر داشته باشد، مجوزدهنده ممکن است بـه ایـن نتیجـه برسـد کـه منـافع اعطای حقوق انحصاری به چنین مجوزگیرنده ای بر منـافع اعطـای حقـوق بـه چنـدین مجوزگیرنده غیرانحصاری غلبه دارد (٢٠٠٤٢,Rader,Furr).
حق امتیاز بالاتر: مجوزدهنده عموما مـی توانـد از مجوزگیرنـده ی انحصـاری نسبت به مجوزگیرندگان غیر انحصاری حق امتیاز بیشتری برای همان موضـوع قـرارداد تقاضا کند و ازآنجایی که در این نوع مجوز، مجوزگیرنده در قلمرو قرارداد رقیبی نـدارد و می تواند در شرایط مطلوب تری موضوع قرارداد را تجاری سازی نماید، حاضـر اسـت مبلغ بیشتری برای انعقاد قرارداد مجـوز بهـره بـرداری بپـردازد.